ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ-ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΛΕΞΙΚΟ-ΠΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ

ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΚΛΙΚ

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ-ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ(ΚΑΤΕΒΑΖΕΙΣ....ΕΚΤΥΠΩΝΕΙΣ ...ΛΥΝΕΙΣ)
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΟΙ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

ΛΕΞΙΣΚΟΠΙΟ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΛΕΞΕΩΝ
13η ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
14η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΑΣΦΑΛΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
ΟΔΗΓΟΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ(ΓΟΝΕΙΣ)
1.ΥΜΝΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ-ΣΥΝΘΕΣΗ
ΕΞΑΣΚΗΣΗ, ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ, BΑΖΩ ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΤΗ ΣΤΗΛΗ ΜΕ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Πίνακας Σχηματισμού Αορίστου.

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ			ΑΟΡΙΣΤΟΣ
-ώ		βοηθώ	-ησα			βοήθησα
-ήνω, -άνω		αφήνω, αυξάνω				άφησα, αύξησα
-σταίνω		αρρωσταίνω				αρρώστησα
εξαιρέσεις		μεθώ, μηνώ	-υσα			μέθυσα, μήνυσα
-ίζω		στολίζω	-ισα			στόλισα
-άρω		προβάρω				προβάρισα
-ύζω		δακρύζω	-υσα			δάκρυσα
-ύω		δύω				έδυσα
-ύνω		φτύνω, μολύνω	-υσα, -υνα			έφτυσα, μόλυνα
-είνω		κλείνω	-εισα			έκλεισα
-είω		αποκλείω				απέκλεισα
-είθω		πείθω				έπεισα
-είζω		δανείζω				δάνεισα
-οίζω		αθροίζω	-οισα			άθροισα
-ίνω, -ίνομαι		κρίνω, γίνομαι	-ινα			έκρινα, έγινα
-αίνω		ακριβαίνω	-υνα			ακρίβυνα
πλένω						έπλυνα
τείνω, μένω			-εινα			έτεινα, έμεινα
-έλλω		αναγγέλλω	-ειλα			ανάγγειλα
-έλνω		στέλνω				έστειλα
βάζω, βάλλω			-λα			έβαλα
βγάζω						έβγαλα
-είρω		φθείρω	-ειρα			έφθειρα
-έρνω		γέρνω				έγειρα
εξαιρέσεις		σέρνω, γδέρνω	-υρα, -αρα			έσυρα, έγδαρα
ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ
-αίνω	ανεβαίνω, κατεβαίνω			-ηκα	ανέβηκα, κατέβηκα
	μπαίνω, βγαίνω			-ήκα	μπήκα, βγήκα
	τυχαίνω, πετυχαίνω			-υχα	έτυχα, πέτυχα
	σωπαίνω, χορταίνω			-ασα	σώπασα, χόρτασα
	λαβαίνω, καταλαβαίνω			-αβα	έλαβα, κατάλαβα
	μαθαίνω, παθαίνω			-αθα	έμαθα, έπαθα
	εγκατασταίνω			-ησα	εγκατάστησα
	πηγαίνω			-ήγα	πήγα
-αίρνω	παίρνω			-ήρα	πήρα
-εύγω	φεύγω			-υγα	έφυγα
-ίσκω	βρίσκω			-ήκα	βρήκα
	λέω, βλέπω				είπα, είδα
	τρώω				έφαγα
	πίνω, δίνω				ήπια, έδωσα
	έρχομαι				ήρθα
	διδάσκω, πέφτω				δίδαξα, έπεσα

2-dim. axioupolις

ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ

ΜΙΑ ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ
ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΤΟΧΩΝ

ΑΣΚΗΣΗ 1 ,ΑΣΚΗΣΗ 2

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Άκλιτες λέξεις που συνδέουν λέξεις ή προτάσεις.

Συμπλεκτικοί

και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ.

Διαχωριστικοί

ή, είτε.

Αντιθετικοί

μα, παρά, αλλά όμως, ωστόσο, ενώ, αν και, μολονότι, μόνο.

Αποτελεσματικοί

λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, που.

Επεξηγηματικός

δηλαδή.

Ειδικοί

πως, που, ότι.

Χρονικοί

όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (να), μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε.

Αιτιολογικοί

γιατί, επειδή, αφού.

Υποθετικοί

αν, σαν, άμα.

Τελικοί

να, για να.

Διστακτικοί

μην, μήπως.

Συγκριτικός

παρά.

1. Να συνδέσεις τις προτάσεις με το σύνδεσμο που είναι στην παρένθεση, κάνοντας τις κατάλληλες αλλαγές.

● Ήταν αργά τη νύχτα. Ο Χάρης δεν είχε γυρίσει ακόμα. (μα)

Ήταν αργά τη νύχτα, μα ο Χάρης δεν είχε γυρίσει ακόμα.

● Ο σίφουνας κατέστρεψε τις στέγες των σπιτιών. Ο σίφουνας ξερίζωσε τα δέντρα του κήπου. (και)

………………………………………………………………………………………………………………………….

● Το σπίτι μας φαίνεται ερείπιο. Το σπίτι μας έχει γερά θεμέλια. (αλλά)

………………………………………………………………………………………………………………………….

● Δεν πρέπει να τους συναντήσεις. Δεν πρέπει να τσακωθείς μαζί τους. (ούτε)

………………………………………………………………………………………………………………………….

● Η αναπνοή του ήταν βαριά. Οι αντοχές του ήταν λιγοστές. Συνέχιζε να ορμάει στη μάχη σαν λυσσασμένο ζώο. (και/αλλά)

………………………………………………………………………………………………………………………….

2. Να γράψεις στο σωστό τύπο τις μετοχές που προέρχονται από τα ρήματα της παρένθεσης.

¡ Ο Νίκος ήταν πολύ …………………………………… (κουράζω) κι έμεινε σπίτι.

¡ Απόψε είμαστε ………………………………….. (καλώ) σε μια γιορτή.

¡ Η ατμόσφαιρα είναι ……………………………….. (μολύνω) από τα καυσαέρια.

¡ Άφησαν το τζάκι ……………………………. (ανάβω) για να ζεσταθεί το δωμάτιο.

3. Να συμπληρώσεις σωστά τις παρακάτω στήλες.

Ρήμα	Παθητική Μετοχή	Ουσιαστικό σε -μα
· κουρεύω	κουρεμένος	κούρεμα
· κόβω	___________________	____________________
· δημοσιεύω	___________________	____________________
· στολίζω	___________________	____________________
· αδικώ	___________________	____________________
· καλύπτω	___________________	____________________
· κλαδεύω	_____________________	____________________

4. Να σχηματίσεις τις ενεργητικές και παθητικές μετοχές των παρακάτω ρημάτων.

Ρήμα	Ενεργητική Μετοχή	Παθητική Μετοχή
· ανακατεύω	ανακατεύοντας	ανακατεμένος
· σκεπάζω	___________________	_______________________
· σηκώνω	___________________	_______________________
· κλείνω	___________________	_______________________
· χτυπώ	___________________	_______________________
· ανεβαίνω	___________________	_______________________
· μαγεύω	___________________	_______________________

5. Να συμπληρώσεις τα κενά με -ται ή –τε.

ì Η απεργία συνεχίζε…….. για δεύτερη μέρα.

ì Η ζημιά αυτή διορθώνε……… πιο γρήγορα απ’ όσο νομίζε…….. Εάν θέλε….. μπορεί……… να περιμένε……… λίγη ώρα για να πάρε……… το αυτοκίνητό σας.

ì Ανοίξ……. το παράθυρο, γιατί η κυρία ζεσταίνε……….

ì Να σκάβε……… πιο συχνά τον κήπο. Τι πιστεύε…….., ότι σκάβε……….. από μόνος του;

ì Προχωρήσ………. στο διάδρομο και μη στέκεσ………. μπροστά στην πόρτα, γιατί ενοχλεί……… τους επιβάτες.

ì Δε χρειάζε……… να τον χαϊδεύε……… και να του κάνε……. όλα τα χατίρια. Φαίνε……. άλλωστε ότι του έχε…….. μεγάλη αδυναμία.

6. Να συμπληρώσεις σωστά γράφοντας ε ή αι.

Όταν μεγαλώσετ……. θα διαλέξετ……. κάποιο επάγγελμα. Ο Θωμάς, ο αδερφός μου, ονειρεύετ……. να γίνει αρχαιολόγος. Αν κι εσείς ονειρεύεστ….. να γίνετ…… αρχαιολόγος, να ξέρετ…… ότι μέσα στη γη και τη θάλασσα της Ελλάδας υπάρχουν ακόμα πολλοί θησαυροί. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που ο αρχαιολόγος θεωρείτ…… εξερευνητής των περασμένων. Χρειάζετ……. δουλειά, φαντασία και τύχη για να μπορέσετ……. να ανακαλύψετ……. αυτούς τους θαμμένους θησαυρούς. Έτσι θα μάθετ…… πού βρίσκετ……. το καθετί.

Ό,τι έρχετ……. στην επιφάνεια πρέπει να φυλάσσετ…… στα μουσεία.

Παλάνης Αθανάσιος

ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

1.ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός μας φανερώνει την πράξη που γίνεται τώρα. Αναφέρεται στο παρόν (στο σήμερα).

Ενεργητική φωνή: γράφω, παίζω, διαβάζω, μιλώ Παθητική φωνή: γράφομαι

2.ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Αυτός ο χρόνος μας φανερώνει μια πράξη που γινόταν χτες (στο παρελθόν) συνέχεια.

Ενεργητική φωνή: έγραφα, έπαιζα, διάβαζα Παθητική φωνή: γραφόμουν

3. ΑΟΡΙΣΤΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας φανερώνει μια πράξη που έγινε στο παρελθόν για μια στιγμή και τέλειωσε στο παρελθόν.

Ενεργητική φωνή: έγραψα, έπαιξα Παθητική φωνή: γράφτηκα

4.ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός αναφέρεται σε πράξη που θα γίνει σε μια στιγμή στο μέλλον. Παίρνει τη λέξη (θα) σαν πρόθεμα.

Ενεργητική φωνή: θα γράψω Παθητική φωνή: θα γραφτώ

5.ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός, μας λέει ότι η πράξη θα γίνεται στο μέλλον συνέχεια. Παίρνει τη λέξη (θα) σαν πρόθεμαΕνεργητική φωνή: θα γράφω, θα παίζω Παθητική φωνή: θα γράφομαι

6.ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη έχει γίνει στοπαρελθόν και σήμερα έχει τελειώσει. Παίρνει σαν πρόθεμα τη λέξη (έχω).Ενεργητική φωνή: έχω γράψει, έχω παίξει Παθητική φωνή: έχω γραφτεί

7.ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη είχε γίνει και είχε τελειώσει στο παρελθόν. Παίρνει σαν πρόθυμα τη λέξη (είχα).

Ενεργητική φωνή: είχα γράψει, είχα παίξει Παθητική φωνή: είχα γραφτεί

8.ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξηθα έχει γίνει στο μέλλον. Παίρνει σαν πρόθεμα τις λέξεις (θα έχω).

Ενεργητική φωνή: θα έχω γράψει Παθητική φωνή: θα έχω γραφτεί

Έτσι μπορούμε να κατατάξουμε τους χρόνους σε τρεις κατηγορίες:

1.Παροντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το σήμερα): Ενεστώτας, Παρακείμενος

2.Παρελθοντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το χτες ): Παρατατικός, Αόριστος, Υπερσυντέλικος.

3.Μελλοντικοί χρόνοι: (Αυτοί που μιλούν για το αύριο ): Στιγμιαίος Μέλλοντας, Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Συντελεσμένος Μέλλοντας.

ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ-ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ

	Ενότητα	Bασικό λεξιλόγιο.
	1.Ένα ακόμα σκαλί.	Κατεβαίνω, χτυπώ, ανοίγω, ψαρεύω, κρυφοκοιτάζω, ανεβαίνω, υπογραμμίζω, Ολόχρυσος,-η,-ο, χάρτινος,-η,-ο, φωτεινός, -η,-ο, διώροφος, -η,-ο, καλοκαιρινός, -η –ο, ορεινός, -η, -ο, ηλεκτρονικός, -η, -ο, σχολικός, -η ,-ο,. Φύλλα, σάκα, σύννεφο, Σεπτέμβρης, Οκτώβρης, ισόγειο, σταγονίτσα, συμμαθητής, μακροβούτι, κοχύλι, κύματα, φωνή, επιστάτης, ανάγνωση, αριθμητική, μήνυμα.
	2.Ρώτα το νερό ... τι τρέχει .	Ατμόσφαιρα, ατμός, αμμουδιά, αλμυρός,-ή, -ό, αντλία, βάπτιση, βαπτίζομαι, γλυκός, -ιά, -ό, δροσίζω, δίκτυο, δοχείο, δεξαμενή, διάφανος, -η, -ο, εξάτμιση, εξατμίζομαι, εμφιαλωμένος, -η,-ο, κυλάω, κοιλάδα, κολυμπήθρα, λίμνες, νερουλάς, ξεδιψώ, παγετώνες, πηγές, πέλαγος, πλημμυρίζω, παγώνω, πλύσιμο, πόσιμος, -η, -ο, πηγάδια, ρυάκια, σωλήνας, υγρασία, υδρατμοί, υγρός, -ή, -ό, υπόγειος, -α, -ο, ύδρευση, υδροφόρα, υδραγωγείο, χαλάζι, χείμαρρος, χύνομαι, ωκεανός.
	4.Εμένα με νοιάζει...	Κίνδυνος, κινδυνεύω, περιβάλλον, περιβαλλοντικός, -ή, -ό, μόλυνση, μολύνω, ποίημα, ανακοίνωση, προστασία, προστατεύω, ανακυκλώνω, ανακύκλωση, βιότοπος, θαλάσσιο πάρκο, απειλεί, απειλή.
	5.Ασφαλώς κυκλοφορώ.	Τροχονόμος, τροχαία, πεζός, πεζόδρομος, παίρνω, περνώ, ατύχημα, διασχίζω, σταυροδρόμι, κυκλοφορία, Κυκλοφοριακή Αγωγή, ασφάλεια, ρυθμίζω, υποχρεωτικός, διάβαση, φυλλάδιο, μετακίνηση, οδικός, πινακίδα, δίκυκλα, όχημα, απαγορεύεται, ποδηλασία, ποδηλατόδρομος, ποδηλάτισσα.

	6.Ιστορίες παιδιών.	Αθωότητα, πορεία, ήρωας, χαρακτήρας, κοπάδι, ημίφως, θόλος, σοβαρότητα, συναυλία, παλικάρι, σταλαχτίτες, τυφώνας, ευθύνη, ελάττωμα, χατίρι, βρετανικός, θαρραλέος, πλημμυρισμένος, ψύχραιμος, αμερικανικός, συγκινητικός, σωστικός, ζηλιάρης, μετανιώνω, κυριεύω, απογοητεύομαι, φουρτουνιάζω, πυρώνω, γδέρνω, προμηθεύομαι.
	7.Η ελιά.	Λαδομπογιά, λαδολέμονο, λαδόξιδο, λαδόψωμο, λαδερά, λαδιά, λαδί, λαδικό, λαδώνω, ελαιόδεντρο, ελαιόλαδο, ελαιοπιεστήριο, ελαιοκαλλιεργητής, ελαιώνας, ελαιοτριβείο.
	9.Η παράσταση αρχίζει.	Σκηνή, κωμωδία, θέατρο, σκηνοθέτης, πρεμιέρα, φιλοδώρημα, παράσταση, ρόλος, αυλαία, ηθοποιός, δράμα, θεατής, θεατρίνα, εισιτήριο, πρόγραμμα.
	10.Λέξεις φτερουγίζουν πέρα,ταξιδεύουν στον αγέρα. .	Γρίφος, δίσκος, κωφός, θάρρος, γλώσσα, χαρτί, γράμμα, ρυθμός, ήχος, απορώ, υλικό, μπαλέτο, μολύβια, ροδάνι, συγκρατώ, σύμβολο, αρχείο, ξεκαρδίζομαι, κληρονομώ, υποχωρώ, προσπάθεια, πληροφορία, αγχωμένος, διερμηνέας, ανακαλύπτω, καταγραφή, χαρακτήρας, επικοινωνία.
	11.Γελάσαμε με την ψυχή μας.	Γραμματική, δεξίωση, λάθη, διάλειμμα, ανεξαρτησία, ένοικος, φεγγίτης, πολλαπλασιασμός, συνέντευξη, αριθμητική, σύμφωνο, μαγείρισσα, εξαίρεση, έκτακτος, οπαδός, αυτόγραφο, μυαλό, αξιοθέατα, δημοσιογράφος, κωμικός, σειρήνα.
	13.Ολοι διαφορετικοί όλοι ίδιοι.	Εκπαίδευση, πληροφόρηση, κοινωνία, δικαίωμα, ιδιαιτερότητα, θέληση, επιστήμονας, καλλιτέχνης, θωριά, σωματικός, -ή, -ό, ψυχολογικός, -ή, -ό, ανεξάρτητος, -η, -ο, ισότιμος, -η, -ο, μελαμψός, -ή, -ό, μικροσκοπικός, -ή, -ό, ευωδιαστός, -ή, -ό.
	14.Το ανθρώπινο θαύμα.	Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διαδίκτυο, ίντερνετ, πρόγραμμα, παγκόσμιος ιστός, προγραμματιστής, πληκτρολογώ, κωδικός, χρήση, χρήστης, συνδεδεμένος, -η, -ο, αποστολή μηνύματος, σερφάρω, ηλεκτρονική διεύθυνση.
	16.Ταξίδια στην Ελλάδα.	Ονειρεμένος,-η, -ο, επισκεφτώ, πλέω, περιπλανιέμαι, ταξιδιώτης, αναχώρηση, διαδρομή, διαμονή, κάβος, γυρισμός, πλοίο, λιμάνι, τουρίστας, αξιοθέατο, ξενάγηση, περιήγηση, τοποθεσία, θέα, ερείπια, μουσείο, ρομαντικός, -ή, -ό, αρχαιολογικός, -ή, -ό, τουριστικός, -ή, -ό, ονειρεμένος,-η, -ο, μαγευτικός, -ή, -ό.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Πώς περιγράφουμε έναν τόπο; J

@ΓΡΑΦΟΥΜΕ:

Ø Όνομα τόπου

Ø Πού βρίσκεται;

Ø Αναπτύσσουμε την περιγραφή με λεπτομέρειες

Ø Ιστορία του τόπου (αν τη γνωρίζουμε ή αλλιώς ερευνούμε)

FΧρησιμοποιούμε γ ΄ενικό πρόσωπο

FΧρησιμοποιούμε Ενεστώτα για μεγαλύτερη ζωντάνια

” Αν επισκεφτήκαμε εμείς οι ΙΔΙΟΙ τον τόπο μπορούμε να εμπλουτίσουμε το γραπτό μας με τα παρακάτω στοιχεία:

RΠότε, πώς και για ποιο λόγο τον επισκέφτηκες

~Κάποια περιστατικά που συνέβησαν κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης

Προσωπικές σκέψεις ,εντυπώσεις ,συναισθήματα που μας προκαλεί ο τόπος αυτός J K L

Εδώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:

Ø ρήματα σε παρελθοντικό χρόνο

Ø επιρρήματα που φανερώνουν τόπο ή κατεύθυνση

ΑΦΗΓΗΣΗ

Αφήγηση μιας ιστορίας έχουμε όταν παρουσιάζουμε γεγονότα με μια ορισμένη σειρά.

Τα γεγονότα μπορεί να είναι:

Ø Πραγματικά

Ø Φανταστικά

Σε ένα αφηγηματικό κείμενο γράφουμε:

F Το χώρο που συμβαίνουν τα γεγονότα.

FΤο χρόνο.

FΤους ήρωες της ιστορίας.

FΤην εξέλιξη της ιστορίας(πως ξεκινάει, πώς εξελίσσεται,

πως τελειώνει)

FΤις σκέψεις, τα συναισθήματα των ηρώων ή του αφηγητή.

Q ΧΩΡΟΣ

Χρησιμοποιούμε:

Τοπικά επιρρήματα: κοντά,μακριά,δίπλα κ.ά.

Επίθετα: ορεινός ,γειτονικός κ.ά.

Φράσεις με προθέσεις: από το δρόμο, στην πόλη,μέχρι το βουνό κ.ά.

ÂΧΡΟΝΟΣ

Χρησιμοποιούμε:

Παρελθοντικούς χρόνους(Αόριστο,Παρατατικό,Υπερσυντέλικο)

*για ζωντάνια μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και ενεστώτα

”ΗΡΩΕΣ

Παρουσιάζουμε τους ήρωες με στοιχεία που τους προσδιορίζουν ,όπως:

üΌνομα

üΕπάγγελμα

üΗλικία

üΙδιαίτερα χαρακτηριστικά

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Επιχειρήματα είναι οι συλλογισμοί που κάνουμε για να υποστηρίξουμε την γνώμη μας και να πείσουμε τους συνομιλητές

μας.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

Α/Πρόβλημα –θέμα

Αυτό που μας απασχολεί και για το οποίο θα εκφράσουμε τις απόψεις μας με επιχειρήματα.

Β/Παρουσίαση

Παρουσιάζουμε τη γνώμη μας ξεκινώντας από τις φράσεις:

ðΝομίζω ότι...

ðΠιστεύω ότι ...

ðΈχω την άποψη...

ðΗ γνώμη μου είναι ...

*Χρησιμοποιούμε αιτιολογικές προτάσεις

Π.χ.:«νομίζω ότι είναι καλύτερα να έχουμε λιγότερη εργασία στο σπίτι, επειδή χρειαζόμαστε περισσότερο ελεύθερο χρόνο για να παίζουμε».

ΑΦΗΓΗΣΗ

Αφήγηση μιας ιστορίας έχουμε όταν παρουσιάζουμε γεγονότα με μια ορισμένη σειρά.

Τα γεγονότα μπορεί να είναι:

Ø Πραγματικά

Ø Φανταστικά

Σε ένα αφηγηματικό κείμενο γράφουμε:

F Το χώρο που συμβαίνουν τα γεγονότα.

FΤο χρόνο.

FΤους ήρωες της ιστορίας.

FΤην εξέλιξη της ιστορίας(πως ξεκινάει, πώς εξελίσσεται,

πως τελειώνει)

FΤις σκέψεις, τα συναισθήματα των ηρώων ή του αφηγητή.

Q ΧΩΡΟΣ

Χρησιμοποιούμε:

Τοπικά επιρρήματα: κοντά,μακριά,δίπλα κ.ά.

Επίθετα: ορεινός ,γειτονικός κ.ά.

Φράσεις με προθέσεις: από το δρόμο, στην πόλη,μέχρι το βουνό κ.ά.

ÂΧΡΟΝΟΣ

Χρησιμοποιούμε:

Παρελθοντικούς χρόνους(Αόριστο,Παρατατικό,Υπερσυντέλικο)

*για ζωντάνια μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και ενεστώτα

”ΗΡΩΕΣ

Παρουσιάζουμε τους ήρωες με στοιχεία που τους προσδιορίζουν ,όπως:

üΌνομα

üΕπάγγελμα

üΗλικία

üΙδιαίτερα χαρακτηριστικά

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Πώς περιγράφουμε έναν άνθρωπο; ƒ‚

(που τον γνωρίζουμε οι ίδιοι)

@ΓΡΑΦΟΥΜΕ:

n Όνομα,ηλικία

n Επάγγελμα

n Εξωτερική περιγραφή

n Χαρακτήρας ,συμπεριφορά.

n Ενδιαφέροντα, συνήθειες.

n Πώς περνάμε, τι κάνουμε μαζί.

n Σημαντικά γεγονότα της ζωής του.

n Σκέψεις,συναισθήματα για τον άνθρωπο που περιγράφουμε.

Fγ’ πρόσωπο(παροντικοί χρόνοι-Ενεστώτας,Παρακείμενος) :

Αν περιγράφουμε έναν άνθρωπο που γνωρίζουμε προσωπικά.

Fα’ πρόσωπο(Ενεστώτας)

Αν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας.

Fγ’ πρόσωπο(παρελθοντικοί χρόνοι)

Αν το πρόσωπο που περιγράφουμε το γνωρίσαμε ή έζησε στο παρελθόν.

Πώς περιγράφουμε έναν άνθρωπο; ƒ‚

(που δε γνωρίζουμε προσωπικά)

@ΓΡΑΦΟΥΜΕ:

n Όνομα,ηλικία

n Επάγγελμα.

n Εξωτερική περιγραφή

n Χαρακτήρας ,συμπεριφορά.

n Ενδιαφέροντα, συνήθειες.

n Σημαντικά γεγονότα της ζωής του.

γ’ ενικό πρόσωπο(παροντικοί χρόνοι Ενεστώτας,Παρακείμενος) :

Αν περιγράφουμε έναν άνθρωπο που ζει.

Fγ’ πρόσωπο(παρελθοντικοί χρόνοι)

Αν το πρόσωπο που περιγράφουμε έζησε στο παρελθόν και σήμερα δε ζει.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

μας.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

Α/Πρόβλημα –θέμα

Αυτό που μας απασχολεί και για το οποίο θα εκφράσουμε τις απόψεις μας με επιχειρήματα.

Β/Παρουσίαση

Παρουσιάζουμε τη γνώμη μας ξεκινώντας από τις φράσεις:

ðΝομίζω ότι...

ðΠιστεύω ότι ...

ðΈχω την άποψη...

ðΗ γνώμη μου είναι ...

*Χρησιμοποιούμε αιτιολογικές προτάσεις

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

μας.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

Α/Πρόβλημα –θέμα

Αυτό που μας απασχολεί και για το οποίο θα εκφράσουμε τις απόψεις μας με επιχειρήματα.

Β/Παρουσίαση

Παρουσιάζουμε τη γνώμη μας ξεκινώντας από τις φράσεις:

ðΝομίζω ότι...

ðΠιστεύω ότι ...

ðΈχω την άποψη...

ðΗ γνώμη μου είναι ...

*Χρησιμοποιούμε αιτιολογικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Ένα σκαλί ακόμα

Γραμματική κεφαλαίου

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Ουσιαστικά λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπο, ζώο, πράγμα, ενέργεια, κατάσταση, ιδιότητα π.χ. Γιάννης, σκύλος, θρανίο, τρέξιμο, ύπνος.

ΠΡΟΤΑΣΗ (ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ-ΡΗΜΑ-ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ)

Απλή πρόταση λέγεται μια ομάδα λέξεων που μας δίνει ένα ολοκληρωμένο νόημα.

π.χ. Ο μαθητής διαβάζει τα μαθήματά του.

Υποκείμενο λέγεται το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα που κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π.χ. Ο μαθητής διαβάζει τα μαθήματά του.

Για να βρούμε το Υποκείμενο, κάνουμε την ερώτηση «ποιος, ποια, ποιο, ποιοι, ποιες, ποια;». Το υποκείμενο είναι πάντα σε πτώση ονομαστική.

Ρήμα λέγεται η λέξη που φανερώνει τι κάνει, τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο.

π.χ. Ο μαθητής διαβάζει τα μαθήματά του.

Για να βρούμε το Ρήμα, κάνουμε την ερώτηση «τι κάνει;»

Αντικείμενο είναι η λέξη της πρότασης που μας δείχνει πού «πηγαίνει» αυτό που κάνει το υποκείμενο.

π.χ. Ο μαθητής διαβάζει τα μαθήματά του.

Για να βρούμε το Αντικείμενο, κάνουμε την ερώτηση « τι; ποιον; »

Το αντικείμενο είναι πάντα σε πτώση αιτιατική.

Δι(σ) και δυσ

Γράφονται με δι(σ) οι λέξεις που δηλώνουν ότι το δεύτερο συνθετικό τους υπάρχει δυο φορές π.χ. δισέγγονος

Γράφονται με δυσ οι λέξεις που δηλώνουν δυσκολία ή κάτι κακό π.χ. δυστυχώς.

ΕΠΙΘΕΤΑ

Τα Επίθετα είναι λέξεις που συνοδεύουν τα ουσιαστικά και δίνουν σε αυτά κάποια χαρακτηριστικά και κάποιες ιδιότητες.

Π.χ: Το κίτρινο αυτοκίνητο

Η κυκλική πλατεία

Ο πέτρινος τοίχος.

Τα επίθετα έχουν τρία γένη: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο.

* Συμφωνούν με το ουσιαστικό που συνοδεύουν στο γένος, στον αριθμό, στην πτώση, με ξεχωριστές καταλήξεις το καθένα.

* Τα επίθετα κλίνονται όπως και τα ουσιαστικά που έχουν τις ίδιες καταλήξεις.

Τα επίθετα σε –ινος,-ινη,-ινο και –ινός,-ινή,-ινό γράφοντα με ι (γιώτα).

Εξαιρούνται τα επίθετα: ορεινός, ταπεινός, φωτεινός, υγιεινός, σκοτεινός, κοινός, φτηνός, υπεύθυνος, ανεύθυνος, επικίνδυνος

ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ 1

Ενεστώτας (κάτι κάνω ή παθαίνω τώρα) π.χ. εγώ τρέχω

Παρατατικός (κάτι έκανα ή πάθαινα στο παρελθόν συνέχεια) π.χ. εγώ έτρεχα

Μέλλοντας Εξακολουθητικός (κάτι θα κάνω ή θα παθαίνω στο μέλλον συνέχεια) π.χ. εγώ θα τρέχω

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Γραμματική κεφαλαίου

ΤΟ ΚΟΜΜΑ, Η ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΠΛΗ ΠΑΥΛΑ

Το κόμμα (,) είναι ένα σημείο στίξης που το χρησιμοποιούμε για να χωρίσουμε:

1. Λέξεις που είναι μεταξύ τους ασύνδετες

Το νερό διασχίζει φαράγγια, δάση, κοιλάδες, πόλεις και χωριά για να φτάσει στη θάλασσα.

Το σύννεφο γίνεται βροχή, χαλάζι και χιόνι.

2. Προτάσεις που δε συνδέονται μεταξύ τους.

Ο νερουλάς γέμιζε από μια κεντρική βρύση τους τενεκέδες, τους έδενε από ένα κυρτό ξύλο, τους κουβαλούσε στις γειτονιές και γέμιζε τις κανάτες της νοικοκυράς.

3. Μια φράση που επεξηγεί μια άλλη στην πρόταση.

Κατασκευάστηκε φράγμα στον Μόρνο, ποταμό που βρίσκεται στη Φωκίδα.

4. Την κλητική από την υπόλοιπη πρόταση.

Νερουλά, έλα κι από τη γειτονιά μας.

Χρησιμοποιούμε την παρένθεση( ) και γράφουμε μέσα σ' αυτή λέξεις ή φράσεις με τις οποίες εξηγούμε, σχολιάζουμε ή συμπληρώνουμε κάτι στην πρόταση.

Ο κυρ Νίκος ( ο νερουλάς) πέρασε πρωί πρωί.

Χρησιμοποιούμε τη διπλή παύλα - - όπως την παρένθεση. Η διαφορά είναι ότι στη διπλή παύλα κλείνουμε λέξεις ή φράσεις που έχουν μεγαλύτερη σημασία για το νόημα της πρότασης.

Από το υδραγωγείο του Μόρνου - ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη - το νερό φτάνει στην Αθήνα.

ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ

Για να φτιάξουμε μια παρομοίωση χρησιμοποιούμε τις λέξεις σαν, όπως, λες και , κ.ά. Με αυτές συνδέουμε δυο πράγματα που έχουν ή τους δίνουμε εμείς ένα κοινό χαρακτηριστικό. Έτσι δημιουργούμε ζωντανές εικόνες στο μυαλό του αναγνώστη.

π.χ. Είναι γερός σαν ταύρος.

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Το κατηγορούμενο είναι μια λέξη που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος. Μπορεί να είναι: ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή

Βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο λέγονται συνδετικά .

Συνδετικά ρήματα : είμαι , γίνομαι, φαίνομαι, μοιάζω, εκλέγομαι , διορίζομαι κ.ά

Π.χ. Το φθινόπωρο είναι εποχή

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

Αρκτικόλεξα είναι οι συντομογραφίες που σχηματίζονται από τα αρχικά γράμματα των λέξεων ή από τις αρχικές συλλαβές των λέξεων μιας φράσης. Γράφονται με κεφαλαία και διαβάζονται σαν μια λέξη.

π.χ. Δ.Ε.Η. (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού)

Συντομογραφίες λέγονται οι σύντομες μορφές λέξεων ή φράσεων που δημιουργούνται παραλείποντας τμήμα της λέξης ή της φράσης.

π.χ. (κ.τ.λ. = και τα λοιπά)

ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -ας

Ισοσύλλαβα ίσος αριθμός συλλαβών σε ενικό και πληθυντικό αριθμό.

Ο μή-νας4 οι μή-νες

Ανισοσύλλαβα μια παραπάνω συλλαβή στον πληθυντικό αριθμό.

Ο ψα-ράς4 οι ψα-ρά-δες

Ενικός αριθμός
Ονομ. Γεν. Αιτ. Κλητ.	ο μήνας του μήνα το μήνα - μήνα	ο ψαράς του ψαρά τον ψαρά - ψαρά
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. Γεν. Αιτ. Κλητ.	οι μήνες των μηνών τους μήνες - μήνες	οι ψαράδες των ψαράδων τους ψαράδες - ψαράδες

ΡΗΜΑΤΑ σε -ώ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Ενεστώτας	Παρατατικός
εγώ χτυπώ ή χτυπάω εσύ χτυπάς αυτός χτυπά ή χτυπάει εμείς χτυπούμε ή χτυπάμε εσείς χτυπάτε αυτοί χτυπούν(ε) ή χτυπάν(ε)	χτυπούσα ή χτύπαγα χτυπούσες ή χτύπαγες χτυπούσε ή χτύπαγε χτυπούσαμε ή χτυπάγαμε χτυπούσατε ή χτυπάγατε χτυπούσαν ή χτύπαγαν

Γραμματική 4^ης ενότητας

Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος

(προπαροξύτονα)

Τα αρσενικά προπαροξύτονα σε –ος άλλοτε κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και γενική και αιτιατική του πληθυντικού αριθμού ( π.χ. Ο κίνδυνος, του κινδύνου, των κινδύνων, τους κινδύνους)

και άλλοτε όχι.(π.χ. ο ανήφορος, του ανήφορου, των ανήφορων τους ανήφορους)

Δεν κατεβάζουν τον τόνο κυρίως:

v οι σύνθετες και οι πολυσύλλαβες λέξεις π.χ. ο λαχανόκηπος, του λαχανόκηπου, των λαχανόκηπων, τους λαχανόκηπους

v και τα κύρια ονόματα(δηλ. βαφτιστικά, οικογενειακά, τοπωνύμια)

Π.χ. ο Αλέξανδρος του Αλέξανδρου,

ο Γρηγορόπουλος, του Γρηγορόπουλου,

ο Ασπρόπυργος, του Ασπρόπυργου

Απλές και σύνθετες προτάσεις

Για να χαρακτηρίσουμε μια πρόταση απλή ή σύνθετη πρέπει να δούμε πόσες φορές εμφανίζονται οι κύριοι όροι που συμμετέχουν στην πρόταση.

Δηλαδή :

· Μια πρόταση που έχει

ένα υποκείμενο

ή ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο λέγεται

ή ένα υποκείμενο και ένα κατηγορούμενο απλή

· Μια πρόταση που έχει

δύο ή παραπάνω υποκείμενα, λέγεται

δύο ή και παραπάνω αντικείμενα σύνθετη

ή δύο ή και παραπάνω κατηγορούμενα

Διάκριση άρθρου και προσωπικής αντωνυμίας

Τονβλέπω.

(Αντωνυμία) + (Ρήμα)

Τον κόσμο.

(Άρθρο) + Ουσιαστικό)

Μετατροπή ονοματικών φράσεων σε ρηματικές

Μετατροπή ονοματικών φράσεων σε ι προτάσεις που έχουν μόνο ουσιαστικά και επίθετα λέγονται ονοματικές. Π.χ. Καταστροφή

Μετατροπή ονοματικών φράσεων σε ρηματικές

Οι προτάσεις που έχουν μόνο ουσιαστικά και επίθετα λέγονται ονοματικές. Π.χ. Καταστροφή δασικών εκτάσεων στην Καβάλα. Η ίδια πρόταση μπορεί να γίνει ρηματική αν αντικαταστήσουμε το ουσιαστικό <<καταστροφή>> με το ρήμα <<καταστράφηκαν>>. Π.χ. Καταστράφηκαν δασικές εκτάσεις στην Καβάλα.

Παράγωγα ουσιαστικά από το αρχαίο ρήμα ποιώ

Το αρχαίο ρήμα ποιώ σημαίνει κάνω, φτιάχνω, κατασκευάζω. Παράγωγα ουσιαστικά από το ποιώ όπως ποίηση, ποιητής και ουσιαστικά με δεύτερο συνθετικό το ποιώ όπως αρτοποιός, επιπλοποιός γράφονται με οι

Παραγωγή ρημάτων από ουσιαστικά και επίθετα

Από ουσιαστικά Από επίθετα

Ζέστη – ζεσταίνω πυκνός – πυκνώνω

Η λέξη που παράγεται από μια άλλη λέγεται παράγωγη.

Ουδέτερα ουσιαστικά σε υ

Τα ουδέτερα δάκρυ (δάκρυα), στάχυ (στάχυα), δίχτυ (δίχτυα) γράφονται με υ και στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό. Εξαιρείται το βράδυ (βράδια),

Γραμματική 5^ης Ενότητας

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ

v Η οριστική φανερώνει κάτι σίγουρο, βέβαιο, πραγματικό.

π.χ. Έξω βρέχει. Αύριο είναι Χριστούγεννα. Η αυλή είναι γεμάτη φύλλα.

v Η υποτακτική φανερώνει κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνει. Η υποτακτική σχηματίζεται βάζοντας μπροστά από το ρήμα τις λέξεις: ας, να, αν, για να, όταν, πριν, άμα και το μη(ν)

π.χ. Ας ανοίξουν τα σχολεία. Θέλω να τραγουδήσω. Άμα βρέχει, θα πάρω ομπρέλα.

v Η προστακτική φανερώνει προσταγή ή προτροπή ή παράκληση ή ευχή.

π.χ. Κλείσε την τηλεόραση. Σε παρακαλώ, άκουσέ με. Βοήθησέ με να τελειώσω.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗΣ

ποτίζω ποτίστε ντύνομαι ντυθείτε

αθροίζω αθροίστε δένομαι δεθείτε

δακρύζω δακρύστε λύνομαι λυθείτε

δανείζω δανείστε στέκομαι σταθείτε

τηλεφωνώ τηλεφωνήστε κρατιέμαι κρατηθείτε

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΡΗΜΑΤΩΝ

Προστακτική είναι η έγκλιση που χρησιμοποιούμε όταν προστάζουμε, όταν δίνουμε εντολές ή οδηγίες σε κάποιον ή ακόμα και όταν θέλουμε να εκφράσουμε μια παράκληση ή μια ευχή.

Παραδείγματα:

1. Γράφε ωραία γράμματα

2. Κλείσε την πόρτα

3. Μη βγάζετε τα χέρια σας έξω από το παράθυρο

Η προστακτική έχει μόνο δύο πρόσωπα: το β΄ ενικό και το β΄ πληθυντικό και τη συναντάμε στους χρόνους: ενεστώτα και αόριστο.

Παραδείγματα:

Ενεστώτας (οριστική) : διαβάζω

Προστακτική Ενεστώτα: διάβαζε (β΄ ενικό) και διαβάζετε (β΄ πληθυντικό)

Αόριστος (οριστική) : διάβασα

Προστακτική Αορίστου: διάβασε (β΄ ενικό) και διαβάσετε (β΄ πληθυντικό)

1.Οι καταλήξεις στην προστακτική γράφονται με –ε και στο β΄ενικό και στο β΄ πληθυντικό (γράφε και γράφετε)

2. Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής που τελειώνουν σε –ώ (με τόνο) σχηματίζουν το β΄πληθυντικό σε –ήστε

π.χ. τραγουδώ τραγουδήστε

3.Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής που τελειώνουν σε –ω (χωρίς τόνο) σχηματίζουν το β΄πληθυντικό σε – είτε

π.χ. κατεβαίνω κατεβείτε

4.Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής σε –ίζω σχηματίζουν το β΄πληθυντικό σε – ίστε

π.χ. ζωγραφίζω ζωγραφίστε

5. Φυσικά, τα ρήματα της ενεργητικής φωνής σε -οίζω, -είζω, -ύζω (που είναι και οι εξαιρέσεις των ρημάτων σε –ίζω) σχηματίζουν το β΄ πληθυντικό σε – οίστε, - είστε και – ύστε αντίστοιχα.

π.χ. αθροίζω αθροίστε

δακρύζω δακρύστε

6.Τέλος, τα ρήματα της παθητικής φωνής

(- μαι) σχηματίζουν το β΄ πληθυντικό

της προστακτικής σε – είτε ( με –ει)

π.χ. λούζομαι λουστείτε

δένομαι δεθείτε

κρατιέμαι κρατηθείτε

Σημείωση: Θα μπορούσαμε ακόμα να σκεφτούμε κι ένα «κολπάκι» για να θυμόμαστε την ορθογραφία του β΄ προσώπου του πληθυντικού στα ρήματα της ενεργητικής φωνής σ’ εκείνα που τελειώνουν σε -ώ (με τόνο) και σε –ω (χωρίς τόνο) και να βρίσκουμε εύκολα την ορθογραφία:

Αν το β΄ πρόσωπο πληθυντικού σχηματίζεται με (σ) δηλαδή -ήστε γράφεται με ήτα (η), αν όμως σχηματίζεται χωρίς (σ) δηλαδή -είτε γράφεται με έψιλον γιώτα (ει)

π.χ. κρατώ κρατήστε

ζητώ ζητήστε

μπαίνω μπείτε

βρίσκω βρείτε

Τονικά παρώνυμα

Τονικά παρώνυμα λέγονται οι λέξεις που έχουν διαφορετική σημασία, διαφορετικό τονισμό, κάποτε και διαφορετική ορθογραφία αλλά μοιάζουν κάπως στην προφορά.

π.χ.

γέρος – γερός νόμος – νομός

πίνω – πεινώ χώρος - χορός

θόλος – θολός παίρνω - περνώ

Γραμματική 6^ηςΕνότητας

Το τελικό ν

Διατήρηση του τελικού ν

Το τελικό ν το κρατάνε τα άρθρα τον ,την, ένα(ν), το αριθμητικό έναν, τα άκλιτα δεν, μην, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει …

Α) από τα φωνήεντα: α, ε, η, ι, ο, υ, ω ( δίψηφο φωνήεν ή συνδυασμό από φωνήεντα)

Β) από τα σύμφωνα: κ, π , τ, ξ, ψ

Γ) από τα δίψηφα σύμφωνα: μπ, ντ, γκ, τσ, τζ

Χάνουν το τελικό ν όμως, όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από οποιοδήποτε άλλο σύμφωνο.

Ορθογραφία του -ται ή –τε:

εσείς à -τε

αυτός αυτή αυτό à -ται

π.χ. Να πλένετε τα χέρια σας πριν το φαγητό.

Το παιδί πλένεται μόνο του.

Αριθμητικά επίθετα

Απόλυτα: Αυτά που φανερώνουν ορισμένο πλήθος από πρόσωπα, ζώα ή πράγματα. Κλίνονται μόνο τα παρακάτω:

Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό & Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό & Θηλυκό	Ουδέτερο
ένας	μία, μια	ένα	τρεις	τρία	τέσσερις	τέσσερα
ενός	μιας	ενός	τριών	τριών	τεσσάρων	τεσσάρων
ένα(ν)	μία, μια	ένα	τρεις	τρία	τέσσερις	τέσσερα

Τακτικά: Αυτά που φανερώνουν σειρά. Π.χ. πρώτος, δεύτερος κ.τ.λ.

Τα εννιά, εννιακόσια, εννιακοσιοστός γράφονται με δύο ν.

Τα ενενήντα, ενενηκοστός, ένατος γράφονται με ένα ν.

Οι σύνθετοι αριθμοί από το δεκατρία ως το δεκαεννιά γράφονται με μία λέξη.

^{Γραμματική 7ης
ενότητας}

^{Τα είδη των
ουσιαστικών}

^{ΚΥΡΙΑ
ΚΟΙΝΑ}

^{βαφτιστικά συγκεκριμένα}^{αφηρημένα}

^{εθνικά ( Έλληνας,
Γάλλος)}^{(πρόσωπα,
ζώα, πράγματα)}^{(ενέργεια,
κατάσταση, ιδιότητα)}

^ΚΥΡΙΑ

γεωγραφικοί όροι (κράτη, νομοί, νησιά, λίμνες, ποτάμια)

μήνες, ημέρες, γιορτές.

έργα τέχνης (Παρθενώνας, Το Κρυφό Σχολειό)

τίτλοι βιβλίων, εφημερίδων … ( Νέα, Καινή Διαθήκη, Οδύσσεια)

ονόματα αγίων (Άγιος Νικόλαος)

τιμητικοί τίτλοι( Εξοχότατος, Σεβασμιότατος)

ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Περιεκτικά λέμε τα ουσιαστικά που δείχνουν το μέρος όπου υπάρχουν πολλά όμοια πρόσωπα, ζώα, πράγματα. π.χ. ελαιώνας: το μέρος που υπάρχουν ελιές.

αχυρώνας, ξενώνας, περιστερώνας κ.ά.

ΠΡΟΣΕΞΕ τα περιεκτικά ουσιαστικά έχουν όλα καταλήξεις σε -ώνας, -ιώνας

Με (ω) γράφονται κι άλλα ουσιαστικά σε -ώνας που δεν είναι περιεκτικά.

Π.χ. αγώνας, αιώνας, αγκώνας κ.ά.

ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ: κανόνας , κηδεμόνας, Μακεδόνας, Στρυμόνας.

ΤΑ ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ

Τα ουσιαστικά που παράγονται από άλλα ουσιαστικά με τις καταλήξεις

-άκι, -άκης, -άκος, -ίτσα, -ούδα, -ούδι, -ούλα, -ούλης, - ούλι, --αράκι, -ουδάκι, -ίδιο,

--ίσκος, και φανερώνουν κάτι μικρό ή το παρουσιάζουν με τρόπο στοργικό και τρυφερό, λέγονται υποκοριστικά.

Ο ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

Ο αόριστος της παθητικής φωνής των ρημάτων σε -ω και σε -ώ έχει κατάληξη -ηκα. π.χ. ντύνομαι- ντύθηκα

χτενίζομαι- χτενίστηκα

σηκώνομαι- σηκώθηκα

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Παράγραφος είναι ένα κομμάτι λόγου στο οποίο αναπτύσσεται μια και μόνη σκέψη, άποψη ή ιδέα. Επομένως σε ένα κείμενο όσα είναι τα κομμάτια του κειμένου, οι παράγραφοι, τόσες είναι και οι σκέψεις, οι ιδέες που αναπτύσσονται.

Ένα κείμενο δεν είναι τίποτε άλλο από μια σειρά παραγράφων που συνδέονται, δένονται μεταξύ τους και αναπτύσσουν ένα θέμα από όλες τις πλευρές.

ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

1. Έκθλιψη (Ε)- Αφαίρεση (ΑΦ)- Αποκοπή (ΑΠ)

α. Έκθλιψη: Από εδώÜ Απ' εδώ (Φεύγει το τελευταίο φωνήεν

της πρώτης λέξης).

β. Αφαίρεση: Θα έρθωÜ Θα 'ρθω(Φεύγει το πρώτο φωνήεν της

δεύτερης λέξης).

γ. Αποκοπή: Δώσε ταÜΔώσ' τα ( Φεύγει το τελευταίο φωνήεν της

πρώτης λέξης. Η διαφορά απ την έκθλιψη είναι ότι εδώ

η δεύτερη λέξη αρχίζει από σύμφωνο).

2. και και αυτό Ü κι αυτό.

Το κι το χρησιμοποιούμε πριν από λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν. Συχνότερα χρησιμοποιούμε το και , ενώ το κι χρησιμοποιείται στη λογοτεχνία.

3. Το επίρρημα μέσα και οι ιδιοτροπίες του.

μέσα απόÜμέσ' από μέσα στοÜμες στο

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Λέγεται το σχήμα του λόγου όπου όμοιες προτάσεις ή όμοιες λέξεις τοποθετούνται η μια πλάι στην άλλη χωρίς να συνδέονται με σύνδεσμο(π.χ και ), αλλά χωρίζονται με κόμμα.

ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Αυτοπαθείς είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και δέχεται την ενέργεια. ο εαυτός μου/σου/του,της,του , εαυτός μας/σας/τους

Γραμματική 9ης ενότητας

ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Όταν σε κάποιο κείμενο που ακούμε ή διαβάζουμε, μεταφέρονται τα λόγια κάποιου προσώπου όπως ακριβώς τα είπε, τότε ο λόγος αυτός ονομάζεται ευθύς και τα λόγια αυτά μπαίνουν σε εισαγωγικά « » ή βρίσκονται απευθείας σε διάλογο.

π.χ. Ο Πάνος είπε: «Σήμερα πρέπει να επισκεφθώ τον οδοντογιατρό.»

Εάν όμως, τα παραπάνω λόγια που είπε ο Πάνος μεταφερθούν προφορικά ή σε κάποιο κείμενο αλλαγμένα και όχι αυτούσια (όπως ακριβώς τα είπε ο ίδιος), τότε ο λόγος αυτός ονομάζεται πλάγιος.

π.χ. Ο Πάνος είπε ότι σήμερα θα επισκεφθεί τον οδοντογιατρό.

Μπορούμε να μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και τον πλάγιο σε ευθύ.

π.χ. ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Η γιαγιά ρώτησε το εγγονάκι της: Η γιαγιά ρώτησε το εγγονάκι της

─ Πού ήσουν χθες το απόγευμα; πού ήταν χθες το απόγευμα κι

Εκείνο της απάντησε: εκείνο απάντησε πως είχε πάει

─ Είχα πάει στην παιδική χαρά με τη νονά. στην παιδική χαρά με τη νονά του.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν ένα ρήμα και φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό κ.ά. λέγονται επιρρήματα.

Κατά τη σημασία τους τα επιρρήματα είναι πέντε ειδών:

α) τοπικά,

β) χρονικά,

γ) τροπικά,

δ) ποσοτικά και

ε) βεβαιωτικά, διστακτικά, αρνητικά.

Α. Τοπικά επιρρήματα

Τα τοπικά επιρρήματα φανερώνουν τόπο και απαντούν στην ερώτηση πού;

Πού; εδώ, εκεί, παντού, κάπου, πουθενά

Β. Χρονικά επιρρήματα

Τα χρονικά επιρρήματα φανερώνουν χρόνο και απαντούν στην ερώτηση πότε;

Πότε; ποτέ, κάποτε, κάπου κάπου

Γ. Τροπικά επιρρήματα

Τα τροπικά επιρρήματα φανερώνουν τρόπο και απαντούν στην ερώτηση πώς;

Πώς; όπως, έτσι, μαζί, αλλιώς, καλά, κτλ.

Δ. Ποσοτικά επιρρήματα

Τα ποσοτικά επιρρήματα φανερώνουν ποσό και απαντούν στην ερώτηση πόσο;

Πόσο; τόσο, πολύ, περισσότερο, πιο

Ε. Βεβαιωτικά επιρρήματα

Με τα βεβαιωτικά, διστακτικά, αρνητικά επιρρήματα επιβεβαιώνουμε κάτι, με τα διστακτικά δείχνουμε το δισταγμό μας για κάτι, με τα αρνητικά αρνούμαστε κάτι.

Βεβαιωτικά : ναι, μάλιστα, βέβαια

Διστακτικά : ίσως, τάχα, πιθανόν

Αρνητικά : όχι, μη(ν), όχι βέβαια

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ – ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη έχει γίνει στο παρελθόν και σήμερα έχει τελειώσει. Παίρνει σαν πρόθεμα τη λέξη έχω. Π.χ. έχω γράψει, έχω παίξει, έχω διαβάσει, κ.λ.π.

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: Ο χρόνος αυτός μας λέει ότι η πράξη είχε γίνει και είχε τελειώσει στο παρελθόν. Παίρνει σαν πρόθυμα τη λέξη είχα. Π.χ. είχα γράψει, είχα παίξει, είχα διαβάσει, κ.λ.π.

Ερωτηματικές αντωνυμίες λέγονται εκείνες που τις μεταχειριζόμαστε, όταν ρωτούμε:

Το άκλιτο τι; Τι θα παίξουμε σήμερα;

Ποιος; Ποια; Ποιο; Σε ποια πόλη μένεις;

Πόσος; Πόση; Πόσο; Πόση ζάχαρη να βάλω;

Προσοχή: Nα μην μπερδεύουμε την ερωτηματική αντωνυμία "ποιο" με το ποσοτικό επίρρημα "πιο".

Ποιο βουνό, είναι το πιο ψηλό στην Ελλάδα;

Γραμματική 10^ης ενότητας

Η Κυριολεξία και η Μεταφορά

üΗ Κυριολεξία και η Μεταφοράείναι σχήματα του λόγου της γλώσσας μας, που μπορούμε να τα συναντήσουμε είτε στον προφορικό, είτε στο γραπτό λόγο μας.

ºΣτην Κυριολεξία, λέμε τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, με την κανονική τους έννοια και τις πραγματικές τους διαστάσεις.

Π.χ. Το χρώμα παντελονιού σου είναι μαύρο.

ºΣτη Μεταφορά, παίρνουμε την έννοια ή την ιδιότητα από κάτι πραγματικό και τη μεταφέρουμε σε κάτι άλλο (πρόσωπο, ζώο ή πράγμα) που δεν θα μπορούσε να είναι στ’ αλήθεια έτσι. Με τον τρόπο αυτό τονίζουμε αυτό το άλλο περισσότερο και χρησιμοποιούμε καλύτερες εκφράσεις στο λόγο μας.

Π.χ. Η Μαρία έχασε το χρώμα της από τον φόβο.

Αόριστες αντωνυμίες

üΑόριστες λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα αόριστα, αφηρημένα χωρίς να το λένε ποιο, ποιος ή τι είναι. Αυτές είναι:

º Ένας, μια, ένα

º Καθένας, καθεμιά, καθένα

º Κάποιος, κάποια, κάποιο

ºΚανένας, καμιά, κανένα

º Κάμποσος, κάμποση, κάμποσο

ºΚάθε

ºΜερικοί, μερικές μερικά

º Άλλος, άλλη, άλλο

º Κάτι, κατιτί, καθετί

º (ο, η, το) δείνα, τάδε

ºΤίποτα

Π.χ. Είδα ένα φίλο σου, άκουσα κάποιαείδηση, θέλω να σου πω κάτι, μάζεψα κάμποσαμήλα, Δεν άκουσα τίποτα, Άλλος για τη βάρκα μας, Ο τάδε έκανε αυτό.....κτλ.

Το αχώριστο μόριο -α

ü Το αχώριστο μόριο -α- το χρησιμοποιούμε στις σύνθετες λέξεις ως πρώτο συνθετικό, γιατί δεν μπορεί να βρίσκεται μόνο του στο λόγο. Το αχώριστο μόριο -α-μπροστά από φωνήεν γίνεται -αν- .

º Μερικές φορές για να δηλώσουμε την έλλειψη, την στέρηση και για πούμε το ακριβώς αντίθετο βάζουμε μπροστά το -α- ή το -αν-

π.χ. α + αλάτι = ανάλατος , α + ύπνος = άυπνος.

Τροπικά επιρρήματα

ü Τροπικά επιρρήματα είναι αυτά που φανερώνουν τον τρόπο και απαντούν στην ερώτηση Πώς;

Αυτά είναι;

έτσι, μαζί, κάπως, αλλιώς, ξαφνικά, ίσια, χωριστά, επίσης, καλά, κακά, άσχημα, σιγά, κυρίως, ακριβώς,ευτυχώς, εντελώς εξής, κλπ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ΧΡΟΝΟΙ	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (να, όταν, για να…)	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΧΡΟΝΟΙ	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΜΕΤΟΧΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	δένω δένεις δένει δένουμε δένετε δένουν	δένω δένεις δένει δένουμε δένετε δένουν	δένε δένετε	ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ	έδενα έδενες έδενε δέναμε δένατε έδεναν	δένοντας
ΑΟΡΙΣΤΟΣ	έδεσα έδεσες έδεσε δέσαμε δέσατε έδεσαν	δέσω δέσεις δέσει δέσουμε δέσετε δέσουν	δέσε δέστε
ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ	ΕΞΑΚ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: θα δένω, θα δένεις, θα δένει κ.τ.λ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: θα δέσω, θα δέσεις, θα δέσει κ.τ.λ. ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ.: θα έχω δέσει, θα έχεις δέσει, θα έχει δέσει κ.τ.λ. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: έχω δέσει, έχεις δέσει, έχει δέσει κ.τ.λ. ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: είχα δέσει, είχες δέσει, είχε δέσει, κ.τ.λ.
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ΧΡΟΝΟΙ	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (να, όταν, για να…)	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	ΧΡΟΝΟΙ	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΜΕΤΟΧΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	δένομαι δένεσαι δένεται δενόμαστε δένεστε δένονται	δένομαι δένεσαι δένεται δενόμαστε δένεστε δένονται		ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ	δενόμουν δενόσουν δενόταν δενόμαστε δενόσαστε δένονταν	δεμένος
ΑΟΡΙΣΤΟΣ	δέθηκα δέθηκες δέθηκε δεθήκαμε δεθήκατε δέθηκαν	δεθώ δεθείς δεθεί δεθούμε δεθείτε δεθούν	δέσου δεθείτε
ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ	ΕΞΑΚ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: θα δένομαι, θα δένεσαι, θα δένεται κ.τ.λ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: θα δεθώ, θα δεθείς, θα δεθεί κ.τ.λ. ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ.: θα έχω δεθεί, θα έχεις δεθεί, θα έχει δεθεί κ.τ.λ. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: έχω δεθεί, έχεις δεθεί, έχει δεθεί κ.τ.λ. ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: είχα δεθεί, είχες δεθεί, είχε δεθεί, κ.τ.λ.

Έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή.

ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

Πώς γράφω μια επιστολή.

Ένα είδος του γραπτού λόγου είναι η επιστολή(γράμμα). Αυτός που στέλνει την επιστολή ονομάζεται αποστολέας και αυτός που την δέχεταιπαραλήπτης. Σε μια επιστολή αναφέρουμε απόψεις, ιδέες, σκέψεις, πληροφορίες για ένα θέμα που μας απασχολεί ή μας ενδιαφέρει.

Στοιχεία που πρέπει να περιέχει μια επιστολή:

α) Στοιχεία παραλήπτη (σε επίσημη επιστολή)

β) Χώρος και χρόνος (πού βρισκόμαστε/ημερομηνία)

γ) Προσφώνηση

δ) Κείμενο

ε) Επιφώνηση

στ) Υπογραφή

Τι πρέπει να προς έχουμε

όταν γράφουμε μια επιστολή:

- Επάνω, στο δεξί μέρος της σελίδας μας γράφουμε τον τόπο (που βρισκόμαστε) και την ημερομηνία.

π.χ.

Θεσσαλονίκη, 29/11/2011

- Στο αριστερό μέρος της σελίδας γράφουμε τηνπροσφώνηση (φράση με την οποία απευθυνόμαστε στον παραλήπτη της επιστολής).

π.χ.

Αγαπημένε μου φίλε…

Αγαπητέ/ή κύριε ή κυρία…

Κύριε ή κυρία…

Προσοχή!

Η προσφώνηση που χρησιμοποιούμε εξαρτάται από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε.

- Μετά από την προσφώνηση ακολουθεί το κείμενοόπου αναφέρουμε ότι θέλουμε να πούμε στον παραλήπτη. Το κείμενο πρέπει να είναι χωρισμένο σε παραγράφους.

- Στο κάτω δεξί μέρος της επιστολής σημειώνουμε την επιφώνηση (το χαιρετισμό) και την υπογραφήμας. Έτσι, κλείνουμε την επιστολή μας.

π.χ.

Σε φιλώ

Φιλιά

Με αγάπη

Με τιμή

Μετά τιμής

Με σεβασμό

Με εκτίμηση

Όταν γράφουμε μια επιστολή πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο ύφος που χρησιμοποιούμε. Αν η επιστολή μας απευθύνεται σε κάποιο φίλο ή γνωστό μας, χρησιμοποιούμε απλό και φιλικό ύφος. Όταν απευθυνόμαστε σε κάποιον μεγαλύτερο μας ή άγνωστο χρησιμοποιούμε επίσημο, τυπικό καιευγενικό ύφος.

ΠΩΣ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ http://users.sch.gr/sjolltak//moodledata/epikoinonia/epistoli/engage.swf

ΦΑΚΕΛΟΣhttp://users.sch.gr/sjolltak/moodledata/epikoinonia/fakelos/engage.swf

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΛΑΘΩΝ ΠΟΛΥ-ΠΟΛΥΣ-ΠΟΛΛΗ-ΠΟΛΥ
Η παράγραφος

Η έκθεση ( Σκέφτομαι και Γράφω ) αποτελείται από παραγράφους, κατάλληλα τοποθετημένες και συνδεμένες μεταξύ τους, ώστε να δίνουν ένα πλήρες νόημα.

Η παράγραφος αναφέρεται σε μια κύρια ιδέα, έχει δηλαδή ένα θέμα.

Η παράγραφος είναι το δομικό υλικό που θα χρησιμοποιήσουμε για την ανάπτυξη της έκθεσης. Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουμε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης μιας παραγράφου.

Η δομή της παραγράφου.

Η παράγραφος αποτελείται από τρία μέρη:

α) τη θεματική περίοδο, β) τις λεπτομέρειες και γ) την κατακλείδα.

α. θεματική περίοδος.

Βρίσκεται στην αρχή της παραγράφου και εκφράζει με σαφήνεια και συντομία το θέμα που θα αναπτύξουμε στη συγκεκριμένη παράγραφο. Η θεματική περίοδος μας δίνει τη θέση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα της παραγράφου.

β. Λεπτομέρειες

Εδώ κάνουμε την ανάπτυξη ή την ανάλυση της θεματικής περιόδου. Δίνουμε τις λεπτομέρειες, τις πληροφορίες γύρω από το θέμα της παραγράφου. Η ανάπτυξη καθορίζεται από τη θεματική περίοδο. Αν, δηλαδή, στη θεματική περίοδο ζητείται μια αφήγηση, στις λεπτομέρειες θα αφηγηθούμε. Αν ζητείται περιγραφή, θα περιγράψουμε. Συνήθως στην αφήγηση παρεμβάλλεται περιγραφή και στην περιγραφή αφήγηση.

Στις λεπτομέρειες χρησιμοποιούμε παραδείγματα, κάνουμε συγκρίσεις, δίνουμε αποτελέσματα. Εκθέτουμε γνώσεις, εμπειρίες, ιδέες, συναισθήματα. Παρουσιάζουμε επεισόδια της καθημερινής ζωής. Κάθε σκέψη πρέπει να τοποθετείται στην κατάλληλη θέση, ώστε να υπάρχει λογική αλληλουχία και ομαλή μετάβαση από το προηγούμενο στο επόμενο.

γ. Κατακλείδα

Είναι η πρόταση με την οποία κλείνει η παράγραφος. Δεν είναι πάντοτε απαραίτητη (είναι, δηλαδή, προαιρετική). Συνοψίζει όσα προαναφέρθηκαν. Διατυπώνει κάποιο συμπέρασμα ή ευχή.

Η παράγραφος είναι μια μικρογραφία έκθεσης. Η θεματική περίοδος αντιστοιχεί με τον πρόλογο, οι λεπτομέρειες αντιστοιχούν με το κύριο θέμα και η κατακλείδα αντιστοιχεί με τον επίλογο.

Η διαφορά τους είναι ότι στην παράγραφο αναπτύσσεται μια μόνο ιδέα, ενώ μια έκθεση περιλαμβάνει πολλές παραγράφους, όπου αναπτύσσονται περισσότερες από μία ιδέες.

Ο μαθητής, για να μπορεί να γράψει σωστά ένα θέμα, πρέπει πρώτα να μάθει πώς γράφεται μια παράγραφος.

Φτιάχνοντας μια περίληψη.

Το γράψιμο μιας περίληψης ενός κειμένου είναι μια εργασία που συχνά χρειάζεται να κάνουμε σαν μαθητές αλλά και σαν μεγάλοι. Μπορεί να μας ζητηθεί να κάνουμε μια περίληψη σε συγκεκριμένες σειρές ή με ορισμένο αριθμό λέξεων.

Τι γράφουμε όμως σε μια περίληψη;

- Σίγουρα θα πρέπει πρώτα να διαβάσουμε και να κατανοήσουμε καλά το αρχικό κείμενο. Γι’ αυτό ξεκινούμε πρώτα με μια προσεκτική ανάγνωση.

- Στη συνέχεια μπορούμε να χωρίσουμε το κείμενο σε νοηματικές ενότητες και να τους βάλουμε έναν τίτλο. Πρώτα γίνεται αυτό, μετά εκείνο, στο τέλος το άλλο.

- Δεν ξεχνούμε πως μια περίληψη περιέχει μόνο την ουσία και όχι περιττές λεπτομέρειες. Για το λόγο αυτό εντοπίζουμε στις πιο σημαντικές προτάσεις του κειμένου και υπογραμμίζουμε τις λέξεις – κλειδιά ή τις φράσεις που είναι σημαντικές και πρέπει να τις αναφέρουμε.

- Βάζουμε έναν τίτλο σε κάθε παράγραφο (πλαγιότιτλο)

- Στη συνέχεια κάνουμε τη συρραφή, την ένωση δηλαδή, των βασικών προτάσεων – πλαγιότιτλων που έχουμε επισημάνει. Οι προτάσεις μας πρέπει να ενωθούν σε ένα ενιαίο κείμενο, το οποίο θα αποτελέσει την περίληψή μας.

- Τέλος, ξαναδιαβάζουμε το κείμενο που γράψαμε και κάνουμε τις τελευταίες μας διορθώσεις. Μετρούμε τις λέξεις μας προσεκτικά, επαναδιατυπώνουμε ενδεχομένως κάποιες προτάσεις μας διαφορετικά και ελέγχουμε για ορθογραφία, στίξη και τονισμό.

- Η περίληψή μας είναι έτοιμη! Καλή επιτυχία!

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΛΕΞΕΩΝ

· ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

(άρθρο, ουσιαστικό , επίθετο, ρήμα , μετοχή , αντωνυμία , επίρρημα)

· ΑΡΘΡΑ

Ο η το οι οι τα

Του της του των των των

Τον την το τους τις τα

· ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπα ζώα πράγματα κατάσταση ενεργεία ιδιότητα.

· ΕΠΙΘΕΤΟ

Οι λέξεις που προσδιορίζουν το ουσιαστικό.

Π.χ. η μεγάλη πλατεία

· ΡΗΜΑ

Λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν τι κάνω , τι παθαίνω ,

ή σε ποια κατάσταση βρίσκομαι.

· ΜΕΤΟΧΗ

Μια από τις εγκλίσεις των ρημάτων είναι η μετοχή.

Έχουμε δυο μετοχές:

Τη μετοχή της ενεργητικής φωνής του ενεστώτα που τελειώνει σε –όντας η –ωντας με ωμέγα , όταν παίρνει τόνο το ω.

· ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ

Αντωνυμίες είναι οι λέξεις που μπαίνουν στη θέση των ονομάτων.Υπάρχουν 8 ειδή αντωνυμιών. (προσωπικές , οριστικές ,ερωτηματικές ,κτητικές , δεικτικές , αναφορικές , αυτοπαθείς , αόριστες )

· ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Επιρρήματα είναι οι άκλιτες λέξεις που μας δείχνουν:

Τρόπο, τόπο, ποσό , χρόνο , βεβαίωση , άρνηση , δισταγμό.

Γένος :αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Αριθμός :ενικός πληθυντικός

Πτωση:ονομαστικη γενική αιτιατική κλητική

ΑΥΤΑ ΚΥΡΙΩΣ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΡΘΡΑ.

Φωνη:ενεργητικη , παθητική

Χρόνος εν.,παρατ, αορ, παρ, υπερ, ….

Πρόσωπο :Α Β Γ ενικό η Α Β Γ πληθυντικό

Από ποιο ρήμα προέρχεται:βάζουμε το ρήμα στο πρώτο πρόσωπο ενικού στον ενεστώτα.

ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΕΙΡΑ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΓΡΑΦΩ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ορισμός:

Η περίληψη αποτελεί μια συνοπτική και περιεκτική αναδιατύπωση-απόδοση ενός αρχικού κειμένου. Είναι, με άλλα λόγια, μία τεχνική πύκνωσης του γραπτού λόγου.

Σκοπός διδασκαλίας της περίληψης:

α) η απόκτηση αφαιρετικής ικανότητας (σαφής διάκριση των αναγκαίων στοιχείων ενός κειμένου από τα περιττά)

β) η διεισδυτική και όχι η επιφανειακή μελέτη των κειμένων

Πορεία σύνταξης μιας περίληψης:

Α΄ ΦΑΣΗ : Προετοιμασία

Βήμα 1: Διαβάζουμε όλο το κείμενο μία φορά και προσπαθούμε να εντοπίσουμε την κυρίαρχη ιδέα του νοήματος, προσέχοντας παράλληλα τα εξής: τον τίτλο, τον συγγραφέα, την προέλευση του κειμένου καθώς και την πρώτη και τελευταία παράγραφο.

Προσοχή: Την κυρίαρχη ιδέα την αναζητούμε συνήθως στην πρώτη παράγραφο. Προσέχουμε πάντα τις πρώτες περιόδους κάθε παραγράφου, γιατί σε αυτές εμπεριέχονται οι κομβικές σκέψεις του συγγραφέα.

Βήμα 2: Στη δεύτερη ανάγνωση του κειμένου προσπαθούμε να παρακολουθήσουμε την πορεία του παράγραφο προς παράγραφο, δηλαδή τη σειρά με την οποία παρατίθενται οι ιδέες, τα γεγονότα και να εξακριβώσουμε την βασική ιδέα του κεντρικού θέματος.

Βήμα 3: Εντοπίζουμε τα βασικά μέρη κάθε παραγράφου υπογραμμίζοντας λέξεις ή φράσεις κλειδιά. Ο σκοπός αυτής της ενέργειας είναι ο χωρισμός του κειμένου σε νοηματικές ενότητες και η τοποθέτηση πλαγιότιτλων* σε κάθε νοηματική ενότητα.

* Ο πλαγιότιτλος είναι απότοκος της πλήρους κατανόησης της παραγράφου ή της θεματικής ενότητας. Δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δύο στίχους.

Η αναπαραγωγή του συνόλου των παραπάνω σημειώσεων και των πλαγιότιτλων δοσμένο σε συνεχή λόγο αποτελεί την περίληψη του κειμένου.

Β΄ ΦΑΣΗ : Σύνταξη της περίληψης:

Βήμα 1: Αναφέρουμε το νοηματικό κέντρο του κειμένου (τη βασική ιδέα του κεντρικού θέματος). Επίσης, μπορούμε να δηλώσουμε τον συγγραφέα καθώς και τον τίτλο του κειμένου. Αντιστοιχεί με τον πρόλογο της Έκθεσης.

Πχ: Ο συγγραφέας / αρθρογράφος του κειμένου αναφέρεται / παρουσιάζει / τονίζει ….

Βήμα 2: Αμέσως μετά χρησιμοποιούμε μία συνδετική λέξη ή φράση προκειμένου να μεταβούμε από το προλογικό τμήμα του κειμένου στο κυρίως θέμα. Με την βοήθεια των πλαγιότιτλων αποδίδουμε το περιεχόμενο του κειμένου δίνοντας έμφαση στις ουσιώδεις πληροφορίες.

Βήμα 3: Το τελευταίο βήμα είναι ο μετασχηματισμός της τελευταίας νοηματικής ενότητας σε μια συνήθως περίοδο. Αντιστοιχεί με τον επίλογο της Έκθεσης.

Πχ: Κλείνοντας, ο συγγραφέας…..

Τεχνικές πύκνωσης του λόγου:

Αντικατάσταση των δευτερευουσών προτάσεων από μετοχές, προθετικά σύνολα.

Π.χ. (αν προσπαθήσουμε να να να… à προσπαθώντας να …., στην προσπάθειά μας να....)

Αντικατάσταση φράσεων με επιρρήματα.

Π.χ. ( ….επιβλήθηκε με βιαιότητα.. à…βίαια..)

Αντικατάσταση των ερωτηματικών προτάσεων με προτάσεις κρίσεις.

Π.χ. (Ποιος θεωρεί ότι το πρόβλημα μπορεί να λυθεί με απλούς χειρισμούς; à Το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με απλούς χειρισμούς)

Οι περιφράσεις μετασχηματίζονται σε μία λέξη.

Π.χ. ( καταβάλλει μόχθο à μοχθεί)

Υποδείξεις για μια σωστή περίληψη

Η άρτια περίληψη πρέπει να αποτελείται από μια έως τρεις παραγράφους με ξεκάθαρη δομή : θεματική πρόταση (πρόλογος), λεπτομέρειες (κύριο θέμα), κατακλείδα (επίλογος).

Τις περισσότερες φορές είναι προτιμότερο να ακολουθούμε τη δομή / τη σειρά των παραγράφων του κειμένου. Μόνο όταν το τελευταίο έχει χαλαρή σύνδεση παραγράφων μπορούμε να παραβιάσουμε την αλληλουχία.

Η μεταφορά των ίδιων λέξεων ή φράσεων του πρωτότυπου κειμένου θεωρείται αρνητικό στοιχείο.

Η προσωπική τοποθέτηση σε ζητήματα που θίγει το κείμενο, η αξιολόγηση των απόψεων του συγγραφέα δεν αποτελούν περιεχόμενο μιας ορθής περίληψης.

Παραλείπονται τα παραδείγματα, οι ερωτήσεις, τα σχήματα λόγου, οι επεξηγήσεις, οι απαριθμήσεις εννοιών.

Τύποι περιλήψεων:

Εκτενής: κυρίαρχη έννοια + πλαγιότιτλοι παραγράφων + σημαντικές λεπτομέρειες

Συνοπτική: κυρίαρχη έννοια + πλαγιότιτλοι παραγράφων

Σύντομη: κυρίαρχη έννοια + πλαγιότιτλοι θεματικών ενοτήτων

Λεξιλόγιο που ταιριάζει σε κάθε περιληπτικό κείμενο:

Ορίζει με ακρίβεια

Πραγματεύεται

Ισχυρίζεται

Παρατηρεί

Επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά)

Υπογραμμίζει

Ασχολείται με

Απαριθμεί

Θίγει ευθέως ή πλαγίως

Επεξηγεί

Προλογίζει

Μεταβαίνει

Ανακεφαλαιώνει

Καταλήγει

Συμπεραίνει

ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

Ο λόγος κατά τον οποίο ακούμε ή διαβάζουμε τα λόγια κάποιου προσώπου έτσι ακριβώς όπως τα είπε λέγεται ευθύς λόγος.

Στον ευθύ λόγο τα λόγια του προσώπου που μιλάει τα βάζουμε μέσα σε εισαγωγικά ή βάζουμε μπροστά από τα λόγια του μια παύλα.

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ο λόγος κατά τον οποίο ακούμε ή διαβάζουμε τα λόγια κάποιου προσώπου όχι ακριβώς όπως τα είπε αλλά όπως μας τα μεταφέρει ένα άλλο πρόσωπο λέγεται πλάγιος λόγος.

Στον πλάγιο λόγο δε βάζουμε εισαγωγικά ή παύλες.

ΠΩΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ

Όταν μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, κάνουμε κι ορισμένες αλλαγές σχετικά με :

Τα πρόσωπα που μιλούν, τα οποία πρέπει να το δηλώνουμε είτε με το όνομά τους ή με κάποια αντωνυμία.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ	ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
- Πότε θα φύγεις; - Αύριο θα φύγω.	Η Μαρία ρώτησε το Νίκο πότε θα φύγει κι εκείνος απάντησε πώς θα φύγει αύριο.

Τους συνδέσμους (ότι, πως, να, αν κ.α.), που πολλές φορές είναι απαραίτητο να τους προσθέσουμε για να συνδεθούν οι προτάσεις μεταξύ τους.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ	ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
«Φύγε αμέσως» του φώναξε. «Θα φύγω όποτε θέλω» της είπε.	Του φώναξε να φύγει αμέσως κι εκείνος της είπε πως θα έφευγε όποτε ήθελε.

Τα πρόσωπα των ρημάτων(που συνήθως μπαίνουν στο τρίτο πρόσωπο) και τις αντωνυμίες.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ	ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
- Θα έρθεις μαζί μου; - Δεν ξέρω ακόμα.	Τον ρώτησε αν θα έρθει μαζί της και εκείνος απάντησε πως δεν ήξερε ακόμη.

Προσθέτουμε τα ρήματα που χρειάζονται, αν δε μας δίνονται, για να εισάγουμε τον πλάγιο λόγο. Τα ρήματα που χρησιμοποιούμε συνήθως είναι τα λέω, υποστηρίζω, ρωτώ, απαντώ, παρακαλώ, ζητώ κά.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ	ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
«Εγώ δε θέλω να έρθω».	Είπε ότι αυτή δε θέλει να έρθει.

Όταν μετατρέπουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο, μπορεί να υπάρξουν αλλαγές και στους χρόνους των ρημάτων, ανάλογα με το τι θέλει να πει κάθε φορά ο ομιλητής.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ	ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
«Πού πας;» με ρώτησε.	Με ρώτησε πού πάω. Ή Με ρώτησε πού πήγαινα. .

Οι λέξεις τον την στον στην έναν δεν αυτήν μην κρατούν το ν όταν η επόμενη αρχίζει από φωνήεν ή από κ, π, τ, ξ, ψ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ.

Ο καπετάν ξψ στη χώρα των μπ, ντ, γκ, τσ, τζ

ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΓΡΑΦΩ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Γενικά

Κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη, να εκφράσει αυτό που σκέπτεται και αισθάνεται με τον προφορικό ή το γραπτό λόγο.

Επιθυμία του είναι αυτό που είπε ή που έγραψε, να το γνωρίσουν, να το κρίνουν και να το αξιολογήσουν οι άλλοι συνάνθρωποί του.

Έκθεση λοιπόν είναι η γραπτή έκφραση και παρουσίαση, στους άλλους, των σκέψεων, των ιδεών, των εντυπώσεων, των επιθυμιών, των προσδοκιών και των συναισθημάτων μας για κάποιο ορισμένο θέμα.

Η έκθεση είναι πολύ σπουδαίο μάθημα και κατέχει ξεχωριστή θέση μέσα στο σχολείο αλλά και έξω στην κοινωνική ζωή.

Οι υποψήφιοι, στις εξετάσεις για τις Ανώτερες και Ανώτατες σχολές, για διορισμό στο δημόσιο ή και σε κάποιες ιδιωτικές θέσεις, εξετάζονται απαραίτητα στην έκθεση.

Αλλά και μια επιστολή, μια αίτηση, μια ομιλία να γράψει κανείς πρέπει να τη γράψει σωστά. Γιατί κι αυτά, αφού είναι έκφραση σκέψεων και ιδεών του εσωτερικού μας κόσμου, δεν είναι τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από μια έκθεση.

Να λοιπόν, η μεγάλη σημασία της έκθεσης στη ζωή μας και ο λόγος για τον οποίο ανήκει στα σπουδαιότερα μαθήματα του σχολείου.

Πολλοί ταυτίζουν την έκθεση, λίγο πολύ, με την λογοτεχνία. Αρκετοί δε, έχουν την εντύπωση, ότι για να γράψει κανείς καλές εκθέσεις, πρέπει να έχει, λογοτεχνικό ταλέντο. Αυτό όμως δεν είναι σωστό. Γιατί η λογοτεχνία μπορεί να είναι έκθεση, η έκθεση όμως δεν είναι λογοτεχνία. Αν ήταν έτσι θα έγραφαν καλές εκθέσεις ελάχιστοι μαθητές (όσοι διέθεταν έμφυτο λογοτεχνικό ταλέντο), ενώ στην πραγματικότητα γράφουν πάρα μα πάρα πολλοί μαθητές εξαιρετικές εκθέσεις.

Γι΄ αυτό πρέπει να ξέρουμε ότι όλοι μπορούμε να γράφουμε καλές εκθέσεις, φτάνει να έχουμε υπόψη μας όλα όσα θα μάθουμε στα επόμενα μαθήματα σχετικά με την τεχνική της.

Κάποια γενικά στοιχεία όμως καλό θα ήταν να τα έχουμε στο νου μας από την αρχή:

1. Να παρατηρούμε καλά και συστηματικά οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας. Η παρατήρηση είναι η βάση της καλής και ολοκληρωμένης έκθεσης, γιατί αυτή μας δίνει όλα τα στοιχεία που θα μας χρειαστούν για την ανάπτυξη του θέματος.

2. Να διαβάζουμε εκθέσεις άλλων παιδιών, βιβλία με υποδείγματα εκθέσεων, διηγήματα, παιδικά περιοδικά κ.τ.λ. Έτσι εκτός των άλλων θα εμπλουτιστεί το λεξιλόγιό μας και θα μάθουμε ευκολότερα την ορθογραφία πολλών λέξεων εξ΄ αιτίας της συχνής επαφής που θα έχουμε με αυτές.

3. Να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στις οδηγίες του δασκάλου μας καθώς και των γονιών μας.

4. Να είμαστε ιδιαίτερα αυστηροί με τον εαυτό μας, όταν διαπιστώνουμε ότι κάποια στοιχεία που μας είχαν επισημανθεί κι άλλες φορές δεν τα λάβαμε υπόψη μας, και να τα εφαρμόζουμε στο εξής το συντομότερο, χωρίς να καταφεύγουμε στις εύκολες δικαιολογίες.

Τα είδη των εκθέσεων

Οι εκθέσεις χωρίζονται βασικά σε τρία είδη, ανάλογα με το περιεχόμενό τους.

α) Στις Διηγηματικές, στις οποίες γράφοντας, διηγούμαστε διάφορα γεγονότα, ιστορίες και συμβάντα από τη ζωή μας, ακριβώς όπως έγιναν, ακολουθώντας τη χρονική σειρά που συνέβηκαν. Γι΄ αυτό η διηγηματική έκθεση έχει χαρακτηριστικό γνώρισμα την κίνηση, τη μεταβολή, τη δράση.

β) Στις Περιγραφικές, στις οποίες περιγράφουμε πράγματα, τοπία, μνημεία, ανθρώπους και ζώα, όπως παρουσιάζονται ακίνητα μέσα στο φυσικό τους χώρο. Θέλει λίγο προσοχή, γιατί πρέπει να ξέρουμε από πού θα αρχίζουμε την περιγραφή και που θα την τελειώνουμε.

Πρέπει να έχουμε πάντοτε στο νου μας, ότι με την περιγραφή, που θα κάνουμε, θα δώσουμε στον αναγνώστη την ευκαιρία να σχηματίσει ολοκληρωμένη την εικόνα του πράγματος, που περιγράφουμε. Η δε περιγραφή μας θα πρέπει να αρχίζει από τα μεγαλύτερα στοιχεία προς τα μικρότερα και με τη σειρά, που πέφτουν στα μάτια μας.

γ) Στις Μεικτές, στις οποίες υπάρχει και διήγηση και περιγραφή. Μεικτές εκθέσεις είναι οι περισσότερες από τις εκθέσεις που γράφονται στο σχολείο και ακόμα οι πιο αγαπητές και ευχάριστες.

Στα είδη των εκθέσεων μπορούμε επίσης να συμπεριλάβουμε :

1. Τις Εκθέσεις ιδεών, στις οποίες αναπτύσσουμε ορισμένες ιδέες (έννοιες) όπως π.χ. «Η φιλία», «Η εργασία» κλπ. όπου μας ζητείται να εκφράσουμε τις προσωπικές μας γνώμες και κρίσεις πάνω σε αυτές τις έννοιες. Το είδος αυτό είναι σαφώς δυσκολότερο από τα προηγούμενα, γιατί πρέπει να αποδείχνουμε τις απόψεις μας και τις θέσεις μας πάνω στις έννοιες αυτές και να καταλήγουμε σε σωστά συμπεράσματα.

2. Τις Επιστολές, που γράφουμε σε προσφιλή μας πρόσωπα, μέσα στις οποίες εκφράζουμε σκέψεις, εντυπώσεις, επιθυμίες, συναισθήματα κλπ. Το είδος αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στην καθημερινή μας ζωή και ειδικά στις περιπτώσεις που νιώθουμε την εσωτερική ανάγκη, να εκφραστούμε ή να επικοινωνήσουμε με αυτόν τον τρόπο.

Το σχεδιάγραμμα της έκθεσης

Πολλές φορές όταν έρχεται η ώρα να γράψουμε έκθεση, αισθανόμαστε μια αμηχανία και μας βασανίζει το ερώτημα: «Πως ν’ αρχίσω, πως να προχωρήσω, πως να τελειώσω την έκθεσή μου;»

Κι όμως δεν υπάρχουν θέματα δύσκολα, όταν ξέρουμε καλά τις ενέργειες, που πρέπει να κάνουμε, προτού αρχίσουμε την ανάπτυξή τους.

Το πρώτο βήμα που απαιτείται για μια καλή έκθεση είναι η σωστή κατανόηση του θέματος. Ποτέ δεν αρχίζουμε να γράφουμε, αν δε σκεφτούμε πρώτα καλά τι ακριβώς μας ζητάει το θέμα. Γράφουμε ό,τι έχει σχέση με αυτό και τίποτε περισσότερο. Κάθε περιττό υλικό όχι απλώς διαγράφεται, αλλά προσθέτεται και στα μειονεκτήματά της. Θα φανταζόμαστε την έκθεση μας σαν ένα κύκλο. Πρέπει λοιπόν να γράφουμε ό,τι είναι μέσα στον κύκλο και τίποτε έξω απ’ αυτόν.

Το δεύτερο βήμα είναι η κατάστρωση ενός σχεδίου, ενός σχεδιαγράμματος, το οποίο περιλαμβάνει τα βασικά σημεία του θέματος πάνω στα οποία θα στηριχτεί η ανάπτυξή του. Κάθε βασικό σημείο του σχεδιαγράμματος θα αποτελεί και μια ξεχωριστή παράγραφο.

Στη φάση λοιπόν αυτή είναι αναγκαίο να συγκεντρώσουμε το υλικό που θα χρειαστεί. Αυτό θα το πάρουμε από τις παρατηρήσεις μας, τα βιώματά μας κι από όποια άλλη περιοχή, σχετική με το θέμα, από την Ιστορία, τη Φυσική ή οποιοδήποτε άλλο μάθημα, τις εγκυκλοπαιδικές μας γνώσεις κλπ.

Το υλικό αυτό έπειτα θα το ταξινομήσουμε και αμέσως μετά θα συντάξουμε στο πρόχειρό μας το σχεδιάγραμμα, το σκελετό δηλαδή της έκθεσης, χρησιμοποιώντας μικρές προτάσεις ή και λέξεις ακόμα, που θα αναφέρονται στα κυριότερα σημεία του θέματός μας, στα κεντρικότερα νοήματα. Σύμφωνα με αυτόν τον οδηγό θα προχωρήσουμε στην ανάπτυξη των μερικότερων νοημάτων, των λεπτομερειών και οποιουδήποτε στοιχείου, σχετίζεται με το θέμα μας.

Σε καμία βέβαια περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα αυτά πρέπει να διατυπώνονται με μια λογική σειρά και με μια σχέση μεταξύ τους χρονική, τοπική ή αιτιολογική, ώστε η έκθεση να μην έχει κενά, να έχει συνοχή και συνέχεια και να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο.

Ακολουθώντας λοιπόν αυτό το διάγραμμα θα προχωρούμε σταθερά και δε θα κινδυνέψουμε να βγούμε από το θέμα, αλλά ούτε και να προχειρολογήσουμε όπως όπως, αυτοσχεδιάζοντας την τελευταία στιγμή, για να ξεφύγουμε απ’ αυτή την υποχρέωση.

Το ίδιο κάνει και ο τεχνίτης, όταν χτίζει ένα σπίτι. Έχει μπροστά του το σχέδιο του μηχανικού και σύμφωνα μ’ αυτό βαδίζει και προχωρεί στην ολοκλήρωση της οικοδομής του. Έχει λοιπόν, και η έκθεση την αρχιτεκτονική της.

Παράδειγμα σχεδιαγράμματος

Θέμα : Το καναρίνι μου

Σχεδιάγραμμα : πρόλογος – περιγραφή του σώματός του – κινήσεις – τροφή – σύγκρισή του με άλλα πουλιά – λίγα για την κατοικία του – φροντίδες μου γι’ αυτό – το καναρίνι στις 4 εποχές του έτους – σκέψεις – συναισθήματα – επίλογος

Όλα τα σημεία ανάμεσα στον πρόλογο και στον επίλογο αποτελούν αυτό που λέμε κύριο θέμα.

Τα μέρη της έκθεσης

Μετά από το σχεδιάγραμμα είμαστε έτοιμοι να αρχίσουμε την έκθεσή μας. Σε μία ολοκληρωμένη και ωραία έκθεση διακρίνουμε συνήθως τρία μέρη: 1. Τον Πρόλογο 2. Το Κύριο Θέμα και 3. Τον Επίλογο.

1. Ο Πρόλογος

Ο πρόλογος είναι η αρχή της έκθεσής μας. Έχει σκοπό να προετοιμάσει τον αναγνώστη και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του για το θέμα. Γι’ αυτό το λόγο ο πρόλογος, πρέπει να είναι ζωντανός, σύντομος και περιεκτικός αλλά και να οδηγεί τον αναγνώστη στο κύριο θέμα ομαλά, φυσικά και ευχάριστα.

Ο πρόλογος μπορεί να είναι 3-4 σειρές ή μια φράση ή ακόμα και μία λέξη μονάχα. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1/8 της έκθεσης.

Για πρόλογο μπορούμε να χρησιμοποιούμε:

α) Κάποια σκέψη μας σχετική με το θέμα.

β) Τους στίχους ενός ποιήματος.

γ) Μία παροιμία ή κάποιο γνωμικό.

δ) Κάτι που είναι αντίθετο με το θέμα.

ε) Τη φυσική κατάσταση της στιγμής, που έγινε το γεγονός.

στ) Κάποιο παράδειγμα από την Ιστορία.

2. Το κύριο θέμα

Το κύριο θέμα είναι το μεγαλύτερο και το κυριότερο μέρος της έκθεσης. Μετά από τον πρόλογο μπαίνουμε ομαλά, αβίαστα και φυσικά στο κύριο θέμα, τοποθετώντας το αντικείμενο του θέματός μας στο χρόνο αλλά και στον τόπο. Θα καθορίσουμε δηλ. από την αρχή το χρόνο και τον τόπο, που συνέβηκε το γεγονός που διηγούμαστε ή το χρόνο και τον τόπο που είδαμε το πράγμα που περιγράφουμε.

Αν περιγράφουμε κάτι, μπορούμε στη συνέχεια να αναφέρουμε τα σύνορά του, δηλ. τι υπάρχει γύρω του και μετά να προχωρήσουμε στην αναλυτικότερη περιγραφή του. Να αναφέρουμε δηλ. τις εικόνες με τη σειρά που έπεσαν στα μάτια μας, αρχίζοντας από τα άψυχα μεγάλα (βουνά, ποτάμια, πλατείες, κτίρια κ.τ.λ.), προχωρώντας ύστερα στα άψυχα μικρά (λουλούδια, μικρά αντικείμενα κ.τ.λ.), μεταπηδώντας ύστερα στα έμψυχα μικρά (μέλισσες, μυρμήγκια, σαλιγκάρια κ.τ.λ.) και καταλήγοντας στα έμψυχα μεγάλα (άνθρωποι, ζώα κ.τ.λ.)

Αν πρόκειται να διηγηθούμε κάποιο γεγονός, θα αναφέρουμε τις εικόνες του μεχρονική σειρά, με τη σειρά δηλ. που συνέβησαν.

Θα αναφέρουμε ακόμα στη συνέχεια διάφορα φυσικά φαινόμενα καθώς καιήχους που ακούμε, για να ζωντανέψουμε και να χρωματίσουμε καλύτερα την έκθεσή μας.

Ακόμα αν το θέμα μας προσφέρεται, θα το συνδέσουμε και ιστορικά δηλ. πως είναι σήμερα, πως ήταν στο παρελθόν, εδώ, αλλού κ.τ.λ.

Μπορούμε επίσης να παραθέσουμε και επιπλέον στοιχεία, που θα αντλήσουμε από τις εγκυκλοπαιδικές μας γνώσεις και θα είναι σχετικά με το θέμα μας.

Τέλος θα κλείσουμε το κύριο θέμα, γράφοντας τα προσωπικά μας συναισθήματακαι τις σκέψεις μας για το αντικείμενο του θέματος, αλλά και τα συμπεράσματα που βγάλαμε.

Κάποια από τα παραπάνω στοιχεία είναι αυτονόητο ότι δεν θα γραφτούν αν δεν ταιριάζουν στο θέμα μας.

Όλα αυτά αποτελούν έναν πρακτικό οδηγό, ο οποίος καταπιάνεται με την τεχνική της έκθεσης.

Ο καθένας θα αποφασίσει για τον εαυτό του, αν και πότε θα τον χρησιμοποιήσει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι η έκθεση πάνω απ’ όλα είναι ένα ελεύθερο δημιούργημα και δεν μπαίνει υποχρεωτικά σε καλούπια.

Στην περίπτωση αυτή βέβαια, όπως είπαμε και σε προηγούμενη φάση, τα νοήματά μας πρέπει να διατυπώνονται με μια λογική σειρά και με μια σχέση μεταξύ τουςχρονική, τοπική ή αιτιολογική, ώστε η έκθεση να μην έχει κενά, να έχει συνοχή και συνέχεια και να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο.

3. Ο Επίλογος

Ο επίλογος είναι το κλείσιμο της έκθεσής μας. Είναι ο αντίποδας του προλόγου. Με τον πρόλογο είδαμε ότι προετοιμάζουμε τον αναγνώστη για να προχωρήσει με ευχάριστη διάθεση στο κύριο θέμα. Με τον επίλογο δημιουργούμε στον αναγνώστη τις τελευταίες εντυπώσεις, οι οποίες πρέπει να είναι ζωηρές και ευχάριστες.

Ο επίλογος είναι υποχρεωτικός σε μια έκθεση, σε αντίθεση με τον πρόλογο, γιατί ακριβώς είναι το τέλος της και αν δε γραφτεί, η έκθεσή μας θα είναι ημιτελής.

Όπως ο πρόλογος, έτσι και ο επίλογος, μπορεί να είναι μια πρόταση ή και περισσότερες ανάλογα βέβαια με τη φύση του θέματος. Πάντοτε όμως πρέπει να είναι χτυπητός και εντυπωσιακός.

Ο επίλογος μπορεί να είναι:

α) Μια σκέψη μας ή ένα συναίσθημα χαράς, λύπης, φόβου, θαυμασμού ή μια επιθυμία μας ή μια υπόσχεσή μας ή μια εντύπωσή μας για το θέμα που αναπτύξαμε.

β) Μια ευχή

γ) Ένα γνωμικό ή μια παροιμία

δ) Μια ερώτηση

Βασικές αρχές μιας καλής έκθεσης

α) Ωραία έκφραση

Η ανάπτυξη των σκέψεων και των συναισθημάτων μας πρέπει να γίνεται με τον καλύτερο και ωραιότερο δυνατό τρόπο, ώστε η έκθεσή μας να χαρακτηρίζεται από απλότητα, φυσικότητα, ακρίβεια, σαφήνεια, ζωντάνια και ομορφιά. Την ομορφιά την αποκτά με τις κατάλληλες και διαλεγμένες λέξεις και φράσεις, που μπαίνουν τεχνικά η μια κοντά στην άλλη και δημιουργούν ένα ωραίο σύνολο.

β) Ωραία σύνταξη

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξουμε και στο σχηματισμό των προτάσεων. Οι προτάσεις μας πρέπει να είναι συντακτικά σωστές. Να μη λείπει το ρήμα, το υποκείμενο ή το αντικείμενό τους, εκτός αν εννοούνται εύκολα.

Συνηθισμένος λόγος, που γίνονται συχνά τέτοια λάθη είναι οι μεγάλες προτάσεις. Καλό είναι λοιπόν να προτιμούμε μικρές προτάσεις, που δεν έχουν μέσα τους τον κίνδυνο να μην είναι συντακτικά σωστές.

Κάθε πρόταση πρέπει να ακούγεται ευχάριστα στο αυτί μας. Γι’ αυτό πριν γράψουμε κάθε μας πρόταση καλό θα ήταν να τη στριφογυρίζουμε στο μυαλό μας, για να δούμε πως μπορούμε να τοποθετήσουμε τις λέξεις της στην καλύτερη δυνατή σειρά.

γ) Σαφήνεια

Οι σκέψεις μας πρέπει να εξωτερικεύονται, έτσι ώστε να γίνονται εύκολα αντιληπτές από τους άλλους. Αυτός που θα διαβάσει ή θα ακούσει την έκθεσή μας, πρέπει να καταλάβει τι γράφουμε, για ποιο πράγμα μιλάμε, τι θέλουμε να πούμε.

Γι’ αυτό λοιπόν τα νοήματά μας χρειάζεται να είναι απλά και καθαρά, ώστε να μη δημιουργούν αμφιβολίες και να είναι κατανοητά.

δ) Κατάλληλη ανάπτυξη

Όλα τα σημεία της έκθεσής μας δεν έχουν την ίδια σημασία και βαρύτητα. Πρέπει να διακρίνουμε τα σημαντικά από τα ασήμαντα και να δίνουμε περισσότερο βάρος στα σημαντικά, ενώ για τα ασήμαντα η αναφορά μας πρέπει να είναι λιτή και σύντομη.

ε) Φυσικότητα

Τέλος για να είναι ωραία η έκθεσή μας, πρέπει να χαρακτηρίζεται από φυσικότητα στη διατύπωση των σκέψεών μας. Να αποφεύγουμε δηλαδή τις πομπώδεις φράσεις και τις υπερβολικά στολισμένες εκφράσεις. Τα τεχνικά μέσα – θα μιλήσουμε γι’ αυτά στο επόμενο φυλλάδιο – βοηθούν απεριόριστα στο στόλισμα του γραπτού μας. Η κατάχρηση όμως βλάπτει την έκθεσή μας.

Το στόλισμα της έκθεσης - Τεχνικά μέσα

Για να κάνουμε πιο ζωντανή, πιο παραστατική και πιο ευχάριστη την έκθεσή μας, πρέπει να τη στολίζουμε με διάφορα ωραία εκφραστικά στοιχεία.

Τα κυριότερα από τα τεχνικά μέσα, που μπορούμε να χρησιμοποιούμε είναι:

α) Τα κοσμητικά επίθετα

Τα επίθετα αυτά (απλά ή σύνθετα), ζωηρεύουν περισσότερο τις προτάσεις μας και δίνουν χρώμα στην έκθεσή μας. Πρέπει όμως να κάνουμε σωστή χρήση, χωρίς υπερβολές. (π.χ. θεόσταλτος άγγελος, μενεξεδένιο δειλινό, ανυπόταχτη καρδιά).

β) Σύνθετες ωραίες λέξεις

Οι σύνθετες ωραίες λέξεις, που μπορεί να είναι κυρίως ρήματα, επίθετα και μετοχές (π.χ. γλυκοχαράζει, ανεμοδαρμένος, αργοσαλεύοντας, γοητευμένος), τονίζουν ιδιαίτερα τα νοήματα των προτάσεων και δίνουν στην έκθεση ζωντάνια και ομορφιά.

γ) Παρομοίωση

Με την παρομοίωση παρομοιάζουμε ένα πράγμα, πρόσωπο, ζώο, φαινόμενο, πράξη κ.τ.λ. με κάποιο άλλο που μοιάζει, για να δώσουμε μεγαλύτερη φυσικότητα στο λόγο μας. π.χ. Οι δροσοσταλίδες λάμπουν σαν μικρά διαμάντια.

δ) Προσωποποίηση

Με την προσωποποίηση δίνουμε ζωή στα άψυχα πράγματα ή στις αφηρημένες έννοιες, όταν τα κάνουμε να μιλούν, να σκέπτονται, να κινούνται, να αισθάνονται και να δρουν. π.χ. Οι στοχαστικοί πανσέδες με κοίταζαν, ασάλευτοι.

ε) Μεταφορά

Με τη μεταφορά που μοιάζει λίγο με την παρομοίωση, μεταφέρω τη σημασία μιας λέξης σε άλλα πράγματα, για να δώσουμε στο λόγο μας έμφαση, παραστατικότητα και ακρίβεια. π.χ. Έκρυψε βαθιά τον πόνο του.

στ) Υπερβολή

Με την υπερβολή μεγαλοποιούμε τα πράγματα, για να δείξουμε καλύτερα τη σημασία τους και να προκαλέσουμε ζωηρότερη εντύπωση στον αναγνώστη. π.χ. Έφαγα τη γη για να σε βρω.

ζ) Περίφραση

Με την περίφραση γράφουμε μια έννοια με περισσότερες λέξεις, για να ζωντανέψουμε περισσότερο και να ποικίλουμε το λόγο μας. π.χ. Η όμορφη νύφη του Θερμαϊκού, αντί η Θεσσαλονίκη.

η) Αντίθεση

Με την αντίθεση παρουσιάζουμε δύο αντίθετες έννοιες, εικόνες, πράξεις ή καταστάσεις, για να τονίσουμε τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ τους. π.χ. Έξω κρύο και παγωνιά, μέσα ζεστασιά και θαλπωρή.

θ) Διάλογος

Γράφουμε στην έκθεσή μας ένα διάλογο, αντί να διηγηθούμε το γεγονός στο τρίτο πρόσωπο, για να δώσουμε σε αυτό χάρη και προσωπικότητα. Ο διάλογος πρέπει να είναι σύντομος και περιεκτικός.

ι) Ασύνδετο σχήμα

Γράφουμε λέξεις ή φράσεις χωρίς να τις συνδέουμε με συμπλεκτικούς συνδέσμους, για να ζωηρεύουμε το λόγο μας και να δίνουμε μια γρηγοράδα στην έκφρασή μας. π.χ. Γυρίζει πίσω, πάει εμπρός, φουσκώνει, ξεφουσκώνει.

Η εξωτερική μορφή της έκθεσης

Η έκθεση πρέπει να έλκει τον αναγνώστη σε σχέση με την εξωτερική της μορφή και όχι να τον απωθεί. Είναι απαραίτητο επομένως να έχουμε στο νου μας τα εξής:

α) Να γράφουμε καθαρά, στρογγυλά και ευανάγνωστα γράμματα. Η κακογραφία αφαιρεί κάτι από την αξία ενός καλού περιεχομένου.

β) Να κάνουμε σωστή χρήση των σημείων στίξης και προπάντων της τελείας, εκεί που τελειώνει το νόημα της κάθε πρότασης.

γ) Να αποφεύγουμε τα σβησίματα και τις μουντζούρες.

δ) Να προσέχουμε την ορθογραφία των λέξεων και μάλιστα εκείνων, που είναι συνηθισμένες στο λόγο μας. Τα ορθογραφικά λάθη που πρέπει να αποφεύγονται οπωσδήποτε είναι τα καταληκτικά (ρημάτων, ονομάτων) και τα λάθη τονισμού. Οι ανορθογραφίες, και μάλιστα οι σοβαρές, ζημιώνουν πολύ την έκθεσή μας.

Τελευταίες οδηγίες και συμβουλές

α) Ο χρόνος που έχεις στη διάθεσή σου, για να γράψεις, δεν είναι απεριόριστος. Να τον κατανείμεις λοιπόν σωστά.

β) Πριν αρχίσεις να γράψεις την έκθεσή σου, αυτοσυγκεντρώσου, σκέψου 2-3 λεπτά της ώρας, να κατανοήσεις καλά το θέμα (για ποιο πράγμα θα γράψεις;), να κάνεις τον πρόλογο με το μυαλό σου(πως θ’ αρχίσεις), ύστερα το σχεδιάγραμμα σε ένα πρόχειρο χαρτί και μετά να προχωρήσεις στην ανάπτυξή του, έχοντας δίπλα σου το σχεδιάγραμμα.

γ) Όταν γράφεις να μη διασπάς την προσοχή σου σε άλλα πράγματα. Η έκθεση θέλει αυτοσυγκέντρωση, προσοχή και ηρεμία.

δ) Μην απογοητεύεσαι, γιατί ο διπλανός άρχισε και προχώρησε γρήγορα στην ανάπτυξη του θέματος ή γιατί εσύ συναντάς κάποιες δυσκολίες στο ξεκίνημά σου. Χρειάζεται να έχεις υπομονή και επιμονή.

ε) Να έχεις πάντα μαζί σου όταν γράφεις έκθεση ένα μικρό ορθογραφικό λεξικό και να το συμβουλεύεσαι όταν έχεις πουθενά αμφιβολία.

στ) Φρόντισε, ώστε κάθε καινούρια σου έκθεση να είναι καλύτερη από τις προηγούμενες.

ζ) Μόλις τελειώνεις την έκθεσή σου, να την διαβάζεις από την αρχή ως το τέλος. Κάτι θα βρεις να διορθώσεις. Μη δίνεις ποτέ το τετράδιό σου προτού ελέγξεις το περιεχόμενο του γραπτού σου.

η) Να κάνεις συχνή επανάληψη των οδηγιών που περιλαμβάνονται στα φυλλάδια, μιας και αυτές αποτελούν τον οδηγό για το γράψιμο μιας καλής έκθεσης.

Λίγα λόγια για τη διόρθωση της έκθεσής σου

Η διόρθωση της έκθεσης γίνεται με βάση τους παρακάτω τέσσερις τομείς:

Ορθογραφία
Δομή
Περιεχόμενο
Έκφραση

Επεξηγήσεις:

Ορθογραφημένος γραπτός λόγος
Εμφάνιση του γραπτού – Παραγραφοποίηση – Τήρηση σχεδιαγράμματος – Διατύπωση νοημάτων με μια λογική σειρά και με μια σχέση μεταξύ τους χρονική, τοπική και αιτιολογική – Κατάλληλη και ισορροπημένη ανάπτυξη
Πλούσιο, ποικίλο και σχετικό με το θέμα υλικό, διατυπωμένο με σαφή τρόπο, χωρίς ανακρίβειες ή λανθασμένα στοιχεία
Κατανοητός λόγος, χωρίς συντακτικά λάθη – Ωραία έκφραση

Αποστόλης Ζυμβραγάκης

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ 1 ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ 2 ΑΣΚΗΣΗ 2
ΑΣΚΗΣΗ 1 ΑΣΚΗΣΗ 3 ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΩΝΥΜΕΣ-ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ 2

Μαθαίνω τα δικαιώματά μου!

Απευθύνεται σε ηλικίες από 0-18 ετών.
Επιλέγω παιδική (0-12) ή εφηβική (13-18) ενότητα.
Οι ήρωες στο αερόστατο με βοηθούν να μάθω τα δικαιώματα που έχω στην καθημερινή μου ζωή.
Έπειτα μπορώ να επιλέξω δραστηριότητα και ...... η διασκέδαση αρχίζει!!!

Δραστηριότητες
1η: Εξηγώ τι σημαίνει η κάθε παρομοίωση.
2η: Επιλέγω τα σωστά τετραγωνάκια ώστε να συμπληρωθεί η παρομοίωση.

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ-ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ

ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΑΞΗ 1 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΡΗΝΙΔΩΝ ΤΑ ΑΠΙΘΑΝΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΓΛΩΣΣΑ

Πίνακας Σχηματισμού Αορίστου.

ºΤίποτα

Έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή.

Πώς γράφω μια επιστολή.

Η δομή της παραγράφου.

Αρχειοθήκη ιστολογίου

Συνολικές προβολές σελίδας